Άρθρα του Κωσταντίνου Θ. Μπουχέλου Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Πυρίτιο και «γη διατόμων»

Πυρίτιο και «γη διατόμων»

Η ολική επαναφορά του «ξεχασμένου στοιχείου»

K. Θ. Μπουχέλος, Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών

Ενώ είναι ευρέως γνωστό ότι το πυρίτιο και τα άλατα πυριτίουπαίζουν σημαίνοντα ευεργετικόν ρόλο στην αειφόρο γεωργία, μερικοί έχουν την άποψη ότι πρέπει να παραμείνει «ξεχασμένο». Οι λόγοι είναι αυτονόητοι ...  Όμως, η αλήθεια πρέπει να λέγεται. Η δράσεις του πυριτίου, ως «γη διατόμων»ή «ζεόλιθος», έχουν αποδεδειγμένη θετική επίδραση στην γονιμότητα του εδάφους, την ανάπτυξη των φυτών, την αντοχή τους στο «βιοτικό stress» από εχθρούς και ασθένειες και στην βελτίωση της ποιότητος των παραγόμενων προϊόντων όχι μόνον στις οργανοληπτικές ιδιότητες αλλά και στην αντοχή τους κατά τα μετασυγκομιστικά στάδια ( αποθήκευση, επεξεργασία, μεταφορά και διάθεση).

Ευτυχώς υπάρχουν ήδη αρκετές εκδόσεις και δημοσιευμένες εργασίες  από την επιστημονική κοινότητα, ότι το «bioactive plant available silicon» (BPAS) έχει αποδείξει τις ευεργετικές ιδιότητές του στην Γεωργία, Δενδροκομία, Λαχανοκομία, Ανθοκομία ακόμη και σε φυτά που τουλάχιστον επί ένα διάστημα του κύκλου παραγωγής τους, αναπτύσσονται σε δοχεία. Δεν πρόκειται όμως για ένα απλό λίπασμα. Οι κύριες δράσεις του συνοψίζονται ως εξής:  (από το βιβλίο του Edward Bent, “Silicon Solutions”) (1)

·         Δρα ως τροποποιητής του εδάφους, επηρεάζοντας ευνοϊκά την δομή και την γονιμότητά του.

Το μονοπυριτικό οξύ στο έδαφος βρίσκεται σε μικρές ποσότητες και είναι ασταθές. Με την προσθήκη πυριτίου, πολυμερίζεται  σε άλυσο μονομερών πολυπυριτικού οξέος, τα οποία δημιουργούν κενά - γέφυρες ανάμεσα στα σωματίδια του εδάφους. Η αυξημένη επιφάνεια, πολλαπλασιάζει την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών από τα φυτά και μειώνει την αποστράγγισή τους. Ενεργοποιώντας τους μικροοργανισμούς του εδάφους (μικρόβια, βακτήρια, μύκητες), προκαλείται  οξίνιση  και υδρόλυση των πυριτικών αλάτων , ελευθερώνεται βιοενεργό πυριτικό οξύ που απορροφάται πολύ εύκολα, προάγοντας την ανάπτυξη και βελτίωση των φυτών. (9)

·         Ρυθμίζει την ισορροπία των  ανοργάνων  συστατικών  του εδάφους. Μπορεί να αναμιχθεί με χημικά ή άλλα λιπάσματα, σχηματίζοντας «γέφυρες» που διευκολύνουν την πρόσληψη οργανικών και ανοργάνων θρεπτικών συστατικών από τα φυτά.

·        Δρα ως βιορυθμιστής του «stress» των φυτών και του μεταβολισμού τους.

·         Μειώνει την παραγωγή αιθυλενίου (το αιθυλένιο είναι αέρια ορμόνη, ο «σιωπηλός καταστροφέας» των φυτών που προκαλεί την πρόωρη γήρανση και ωρίμασή τους).                               

     Ο συνδυασμός ψύξεως και γης διατόμων, είναι από τους καλύτερους τρόπους συντηρήσεως προϊόντων όπως τα φρούτα, καθώς δεσμεύει το αιθυλένιο και παρατείνει την μετασυγκομιστική ζωή των ευπαθών αυτών προϊόντων.

·         Δρα και ως δομικό συστατικό των φυτών. Εμποδίζει κατασκευαστικές αδυναμίες και  αναπτυξιακές ανωμαλίες τους και καθιστά τα φυτά ανθεκτικά στα τοξικά άλατα.

·        Καθιστά τα φυτά ανθεκτικά  στις προσβολές από έντομα και άλλους ζωικούς οργανισμούς τις ασθένειες και τα ζιζάνια.(3)

Γη διατόμων:  σκόνη πολλαπλών χρησιμοτήτων

K. Θ. Μπουχέλος (αδημοσίευτη εργασία)

Ο διατομίτης (γη διατόμων), πυριτικό ορυκτό φυτικής προελεύσεως, Λόγω της ελαφρότητάς του, του πορώδους και της κυψελοειδούς δομής του, έχει αποδειχθεί εξαιρετικό διηθητικό μέσο, ιδανικό γιαποτά και φάρμακα. Χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό στη διύλιση και διαύγαση κρασιών και μπύρας, αλλά και τηνεπεξεργασία υγρών αποβλήτων. Επίσης χρησιμοποιείται ως πληρωτικό σταχρώματα και στα πλαστικά και στην παραγωγή προσροφητικών προϊόντωνόπως οι  προστατευτικές μάσκες προσώπου.

Είναι άριστο αφυγραντικό καθώς απορροφά μέχρι 6 φορές το βάρος του σε νερό. Αποτελεί συστατικό της ‘άμμου για γάτες’ αλλά και της δυναμίτιδας που είναι μίγμα από νιτρικό αμμώνιο και νιτρογλυκερίνη, εμποτισμένο σε γη διατόμων. Επειδή είναι θερμοάντοχος, μπορεί και χρησιμεύει για θερμομονώσεις. Είναι 100% φυσικό προϊόν, πολύ αποτελεσματικό και δεν βλάπτει καθόλου τα κατοικίδια ή τον άνθρωπο (χρησιμοποιείται πολλές φορές για εκτοπαράσιτα και ενδοπαράσιτα). Η ΓΔ  γλυκέων υδάτων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εδαφικό υπόστρωμα σε υδροπονικούς κήπουςκαι φυτά σε δοχεία κυρίως σε bonsai, στην αποθήκευση σιτηρών και ζωοτροφών για αποφυγή συσσωματώσεως ( caking )  των προϊόντων και ως εντομοκτόνο.

Ως εντομοκτόνο, κατάλληλη είναι η μη αποτεφρωμένη ΓΔ, καθώς η υπερθέρμανση μειώνει την αποτελεσματικότητά της.

Ο συνδυασμός  ψύξεως και γης διατόμων, είναι από τους καλύτερους τρόπους συντηρήσεως προϊόντων όπως τα φρούτα, καθώς δεσμεύει το αιθυλένιο και παρατείνει  την μετασυγκομιστική ζωή των ευπαθών αυτών προϊόντων.

Μορφές ΓΔ

Οι κυριότερες μορφές υπό τις οποίες κυκλοφορεί η γη διατόμων είναι η FoodGrade, η Feed Grade, η Pool Grade και ηAgricultural Grade που προκύπτουν από διαφορετική κατεργασία η καθεμία.

Αν και οι δύο τύποι  Food Grade και Feed Grade ΓΔ είναι παρόμοιοι, υπάρχει μια πολύ σοβαρή διαφορά μεταξύ τους. Η  Food Gradeδεν πρέπει να περιέχει περισσότερο από 10mg/kg αρσενικό και περισσότερο από 10mg/kg μόλυβδο και  είναι εκείνη που μπορεί να χρησιμοποιηθεί , χωρίς κίνδυνο,  κατευθείαν επί  κατοικιδίων και μη ζώων.

Η καθαρότητα της Food grade ΓΔ κρίνεται και από το χρώμα της. Το καθαρό λευκό σημαίνει καλή ποιότητα, υποκίτρινο ή υποκαστανό περισσότερα οξείδια σιδήρου ενώ το γκρίζο, περισσότερη άργιλο. 

Η  Pool Grade (για το σύστημα φιλτραρίσματος σε πισίνες) επειδή έχει υπερθερμανθεί και υποστεί χημική επεξεργασία, οπότε αφαιρείται η εξωτερική στιβάδα των διατόμων, είναι ακατάλληλη για καταπολέμηση εντόμων και διατροφή ζώων αλλά και επικίνδυνη κατά την εισπνοή. (2)

Έντομα αποθηκών

Από 30/05/2011, η γη διατόμων , έχει  οριστική έγκριση διαθέσεως στην Ελλάδα, με το φυτοπροστατευτικό προϊόν SILICOSEC της εταιρείας Intrachem, υπό μορφήν σκόνης επαφής (CP) με επίπαση των αποθηκευμένων προϊόντων και των αποθηκευτικών χώρων. Για μικρές ποσότητες, η εφαρμογή μπορεί να γίνει με το χέρι. Για μεγαλύτερες ποσότητες, εφαρμόζεται στη γραμμή μεταφοράς των προϊόντων και στους χώρους με μηχανικά επιπαστικά μέσα . Επιτρέπεται να χρησιμοποιείται σε εσωτερικούς χώρους ως εντομοκτόνο και ακαρεοκτόνο μόνο από επαγγελματίες χρήστες.Το προϊόν έχει δοκιμασθεί στην Ελλάδα από το 2006 με μεγάλη επιτυχία για Κολεόπτερα, Λεπιδόπτερα, Ψωκόπτερα και Ακάρεα. (4,5,6,7,8)

Στον άνθρωπο

Η Food grade ΓΔ αναφέρεται ότι μειώνει τη συγκέντρωση της χοληστερόλης στο αίμα και την υπέρταση, ρυθμίζει τις περισταλτικές κινήσεις των εντέρων και συνεπώς την δυσκοιλιότητα και την διάρροια, ανακουφίζει την αρθρίτιδα και «καθαρίζει» το σώμα από τα βαρέα μέταλλα (16).

Πιστεύεται επίσης ότι καθαρίζει τον οργανισμό του ανθρώπου από βακτήρια και ιούς και διασπά τις υψηλές συγκεντρώσεις πρωτεϊνών οι οποίες εάν δεν πεφθούν, προκαλούν ουρικό οξύ, επιτυγχάνεται ο καθαρισμός του παχέος εντέρου, η καταπολέμηση των παρασίτων και η γενική αποτοξίνωση του οργανισμού. Υπάρχουν και συμπληρώματα διατροφής με ΓΔ και τα αποτελέσματα από τη χρήση τους είναι πολύ κολακευτικά για τα προϊόντα αυτά .

Στο σπίτι στην αυλή και τον κήπο

Η Agricultural Grade και η Garden/Food Grade είναι για ασφαλή χρήση σε κατοικίες, αποθήκες, καλλιέργειες ακόμη και σε λαχανόκηπους. Εφαρμοζόμενη επάνω ή γύρω από τα λαχανικά, δεν υπάρχει περίοδος ασφαλείας για την κατανάλωσή τους, αλλά μόνο πλύσιμο.

Αντιμετωπίζει:  Μυρμήγκια όλων των μεγεθών. κάμπιες Λεπιδοπτέρων, προνύμφες Κολεοπτέρων, φυλλοκόπτες, ψύλλους, ψείρες, ακάρεα, τσιμπούρια, κατσαρίδες, σαλιγκάρια, γυμνοσάλιαγκες, αράχνες, τερμίτες, λέπισμα, σαρανταποδαρούσες, μύγες, ψαλίδες, αφίδες, θρίπες, ψύλλες, υπονομευτές κ. ά. πολλά. Τα έντομα και τα λοιπά παράσιτα δεν αναπτύσσουν ανθεκτικότητα στη ΓΔ.

φωτο απο Βιβλιο Κ. Μπουχέλου

Τερμίτες σε κατοικίες:  Γιαπροστασία από τους τερμίτες και άλλα ξυλοφάγα έντομα, πριν από το χτίσιμο του σπιτιού, αφού απομακρυνθούν από το έδαφος φύλλα και τεμάχια ξύλων (8), σκορπίζεται ΓΔ γύρω – γύρω στα θεμέλια και στο εσωτερικό πριν μπουν η πλάκα, η μόνωση και τα πατώματα. Επειδή η ΓΔ έχει ήδη ηλικία εκατομμυρίων ετών, έχει και απεριόριστη υπολλειμματικότητα .

Μυρμήγκια: Η ΓΔ απλώνεται μέσα και γύρω από τη φωλιά και επάνω στους λοφίσκους που σχηματίζουν έξω από τη φωλιά τους. Τα μεγάλα μυρμήγκια εξαφανίζονται με δυο το πολύ επεμβάσεις. Τα μικρά μυρμήγκια χρειάζονται περισσότερες επεμβάσεις επειδή μετά την πρώτη επέμβαση κάνουν νέες φωλιές και λοφίσκους.  Κατσαρίδες: Σκονίζονται τα φρεάτια, υπόγεια, πατάρια, κάτω από κουζίνες, νεροχύτη, ψυγεία, άλλες συσκευές και γύρω από σωληνώσεις. Ανακατεύοντας στη σκόνη ΓΔ λίγη ζάχαρη άχνη, γίνεται άκρως ελκυστική και διευκολύνεται πολύ η καταπολέμηση.   Σκορπιοί: μέσα ή κάτω από τα μέρη που φωλιάζουν.  Ψύλλοι (μόνο τα τέλεια): Στα σπίτια των κατοικίδιων ζώων και μικρή ποσότητα επάνω στα ζώα. Επίσης στα πουλερικά.

Λαχανικά: Υγρό ή σκόνη ενωρίς το πρωί ή το απόγευμα, αποφεύγοντας τα άνθη για τις μέλισσες. Η πρωινή δροσιά βοηθά στην προσκόλληση της σκόνης. Χώμα για ζαρντινιέρες και γκαζόν: Το κάνει αφράτο, του προσθέτει ιχνοστοιχεία και συγκρατεί υγρασία. Ψεκάζεται και το γκαζόν. Λείμακες (Σαλιγκάρια – Γυμνοσάλιαγκες):Δημιουργείται ένα «φράγμα» σκόνης ΓΔ γύρω από τον κήπο ή τα ευαίσθητα φυτά. Απωθεί και θανατώνει τους λείμακες σε διάστημα μιάς ημέρας. Τους μεγάλους σε μέγεθος, μετά από 2 με 3 ημέρες. Προνύμφες αειθαλών δένδρων και θάμνων.Ψεκασμός φυλλώματος νύχτα ή ενωρίς το πρωί για αποφυγή βλάβης στα ωφέλιμα έντομα. Για το γκαζόν: Σκόνισμα: Αναμιγνύονται ίσα μέρη ΓΔ και καθαρής, στεγνής άμμου (για καλύτερη διασπορά) και με φυσερό, φορώντας μάσκα, σκορπίζεται άφθονη ποσότητα σε όλη την έκταση του γκαζόν. Επαναλαμβάνεται το σκόνισμα κανονικά μετά κάθε κούρεμα, με καθόλου ή ελάχιστον άνεμο και όταν δεν αναμένεται βροχή.Ψεκασμός: Γεμίζεται ο ψεκαστήρας κήπου 250 - 500γρ ΓΔ στα περίπου 4 λίτρα νερό και αναταράσσεται για καλή ανάμιξη. Προστίθενται μερικές σταγόνες υγρού πιάτων για να αιωρούνται τα σωματίδια της ΓΔ στο νερό. Κατά τον ψεκασμό, να ανακινείται συχνά ο ψεκαστήρας. Όταν το υγρό στεγνώσει, αναμένεται λευκό επικάλυμμα στα ψεκασμένα μέρη, αλλά εξαφανίζεται εύκολα με την πρώτη βροχή. Στο έδαφος.Εφαρμοζόμενη η ΓΔ στην επιφάνεια του εδάφους, δεν βλάπτει τους γαιοσκώληκες ούτε τους ωφέλιμους μικροοργανισμούς που ζουν μέσα στο έδαφος. Τουναντίον, περιέχει ιχνοστοιχεία που ευνοούν το έδαφος όπως ασβέστιο, μαγνήσιο, κάλιο, νάτριο, χαλκό, σίδηρο, φώσφορο, ψευδάργυρο, σελήνιο κ.ά. Επίσης διασπά τα σκληρά εδάφη, διευκολύνει τον αερισμό και συγκρατεί την υγρασία τους.  Δένδρα: Αλείφονται (όπως στο ασβέστωμα) οι κορμοί των καρποφόρων δένδρων για τα μυρμήγκια τις ψαλίδες και ξυλοφάγα έντομα. Πολλά έντομα ανεβαίνουν τον κορμό τη νύχτα. Ανακατεύομε συχνά το δοχείο με τον πολτό, καθώς η ΓΔ κατακάθεται εύκολα.

Στο νοικοκυριό

Κοριοί:  Ενώ πλένονται σεντόνια, μαξιλαροθήκες, κουβέρτες, ριχτάρια κλπ. με ζεστό νερό και στεγνώνονται επίσης εν θερμώ , εφαρμόζεται στα στρώματα, τους σομιέδες και τα πλαίσια των κρεβατιών και απομακρύνεται μετά 12 με 24 ώρες. Σκονίζονται επίσης χαλιά, μοκέτες και τα έπιπλα. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται κάθε μήνα, μέχρι να εξαλειφθούν πλήρως οι κοριοί.  # Αναμεμιγμένη με νερό, χρησιμοποιείται ωςγυαλιστικό μετάλλων, καθαρίζει μπανιέρα, νιπτήρα, νεροχύτη και στρόφιγγες. #Τοποθετώντας ένα ανοιχτό δοχείο με ΓΔ μέσα στο ψυγείο ή τον καταψύκτη και αλλάζοντάς το κάθε εβδομάδα, δρα ως αποσμητικό. # Για λεκέδες σε χαλιά, τρίβεται ελαφρά επάνω στον λεκέ με βούρτσα, αφήνεται να στεγνώσει και κατόπιν σκουπίζεται.

(Καθώς δεν είναι τοξική, δεν ανησυχούμε εάν περάσουν από πάνω της, παιδιά ή κατοικίδια ζώα.)

Μερικές προφυλάξεις

Αν και η ΓΔ δεν είναι τοξική, εισπνεόμενη συνεχώς και σε μεγάλες ποσότητες, μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικά προβλήματα στους πνεύμονες. Γι’ αυτό συνιστάται κατά τη χρήση, μια μάσκα σκόνης ή προσοχή στη φορά του ανέμου. Αποφεύγεται η επαφή με τα μάτια (13).

Επειδή κατά την εφαρμογή ΓΔ ιδίως σε φυτά, είναι δυνατόν να θανατωθούν και ωφέλιμα έντομα, η χρήση της να γίνεται με μέτρο και στον κατάλληλο χρόνο και εφόσον δεν ψεκαστούν ή σκονιστούν τα άνθη, είναι εντελώς ακίνδυνη για τις μέλισσες.

Για να είναι δραστική η ΓΔ, πρέπει να είναι ξηρή. Επειδή ακόμη και η πρωινή δρόσος μπορεί να την κάνει αναποτελεσματική, συνιστάται προσοχή κατά τη χρήση της σε εξωτερικούς χώρους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.  Bent, Edward (2014) “Silicon Solutions” Sestande Editioni, Bergamo, It. pp. 183

2.   Fields, P. et al. (2002) Standardized testing for diatomaceous earth. Proceedings of the Eighth International Working Conference of Stored-Product Protection, York, U.K., July 2002 1

3.  Εpstain, Emm. (1999) Silicon, Ann. Rev. of Plant Physiol. and Plant Mol. Biology, Vol. 50:  641 – 644

4.  Iatrou, S. A., Kavallieratos, N. G., Palyvos, N. E., Buchelos, C. Th. & Tomanovic, S. (2010) Acaricidal Effect of Different Diatomaceous Earth Formulations against Tyrophagus putrescentiae (Astigmata: Acaridae) on stored wheatJournal of Economic Entomology 103(1):190-196. 2010

 5.  Kavallieratos ,N.G., Athanassiou, C.G., Mpakou, F.D., Mpassoukou, A.E. (2007) Factors affecting laboratory bioassays with diatomaceous earth on stored wheat: effect of insect density, grain quantity, and cracked kernel containment. J. Econ Entomol. 2007 Oct; 100(5):1724-31.

6.  Mewis, I. I. & Ulrichs, C. (2001) Action of amorphous diatomaceous earth against different stages of the stored product pests Tribolium confusum, Tenebrio molitor, Sitophilus granarius and Plodia interpunctella. Stored Prod Res. 2001 Apr; 37(2):153-164.

7.  Μπουχέλος, Κ.Θ.  (2013) Προστασία αποθηκευμένων σιτηρών από έντομα με τη χρήση γης διατόμων  Γεωργία – Κτηνοτροφία  τεύχος 5/2013: 46 – 48.

8.   Vayias, B.J., Athanassiou, C.G., Kavallieratos, N.G., Tsesmeli, C.D., Buchelos C. Th. (2006) Persistence and efficacy of two diatomaceous earth formulations and a mixture of diatomaceous earth with natural pyrethrum against Tribolium confusum (Coleoptera: Tenebrionidae) on wheat and maize. Pest Manag Sci. 2006 May; 62(5):456-64.

9.  Wainright, M., Sulamein, A.H.  Silicon and Microbiology Aspects – Overview. Proceedings of the III Silicon in Agriculture Conference, October 22-26, 2005, Uberlândia, Brazil. p. 12)

Solidago virgaurea (Επουλωτικόν ή Στερρόφυτον)

Solidago virgaurea

Solidago virgaurea

(Επουλωτικόν ή Στερρόφυτον)

Κωνσταντίνος Θ. Μπουχέλος

Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Solidago = solidus (γερός, υγιής) + agere (άγω = οδηγώ, ανατρέφωμεταφέρω, διατηρώ) και virgaurea = virga (βέργα, ράβδος) + aurus(αύρος = χρυσός).

Το γένος των φυτώνSolidago(Asteraceae) περιλαμβάνει ανά τον κόσμον, άνω των 80 ποωδών, πολυετών ειδών. Το είδος Solidagovirgaurea (Europeangoldenrod ήwoundwort) ευδοκιμεί στις ευρωπαϊκές χώρες και στην Ελλάδα. Καλλιεργείται ως ανθοκομικό με πολλές ποικιλίες, που ανθίζουν αργά το καλοκαίρι. Τα ανθοφόρα στελέχη, φέρουν απλά χρυσοκίτρινα άνθη με συστάδες στημόνων.

Τα καλλιεργούμενα είδη περιλαμβάνουν: S. bicolor, S, caesia, S. canadensis, S. cutleri, S.riddellii, S. rigida, S. shortii, και S. virgaurea.

Υπήρξε δημοφιλές ως καλλωπιστικό, όμως  άλλα συγγενή του είδη, το παραγκώνισαν στην πάροδο των ετών. Τα άνθη του παράγουν κίτρινη βαφή. Μεταφυτεύεται εύκολα, με ξυλώδεις βλαστούς ή ριζώματα. Δεν έχει πολλές απαιτήσεις  και ελκύει πολλά είδη εντόμων από μεγάλες πεταλούδες μέχρι μικρά κολεόπτερα, αλλά και αρκετά αρπακτικά (ωφέλιμα).

Κηκιδογόνα Δίπτερα όπως το Eurosta solidaginis, σχηματίζουν στα στελέχη κηκίδες, με το εσωτερικό των οποίων, τρέφονται οι προνύμφες τους. Διάφορα παρασιτοειδή Υμενόπτερα π.χ. Signiphoridae, τρυπούν με τον ωοθέτη τους τις κηκίδες και γενούν τα ωά τους στις προνύμφες, ενώ πτηνά (τρυποκάρυδοι) π.χ. Picoides pubescens, ανοίγουν ραμφίζοντας τις κηκίδες και τρέφονται με τα έντομα του εσωτερικού τους. 

Το ίδιο κάνει και το Κολεόπτερο Mordellistena unicolor.

Τα καρποφόρα στελέχη του όταν ξεραθούν, παραμένουν όρθια  (βέργες), αποτελώντας πηγή τροφής για πολλά μικρά πτηνά κατά την διάρκεια του χειμώνα.

Τα φύλλα των νεαρών φυτών είναι εδώδιμα, ενώ οι ιθαγενείς της Αμερικής χρησιμοποιούσαν τους σπόρους ως ένα είδος φαγητού.  Κατά τους αρχαίους χρόνους, η χρήση του περιοριζόταν στην επούλωση τραυμάτων. Αργότερα, θεωρήθηκε ιδεώδες ως διουρητικό και κατά της πέτρας των νεφρών, ως  αιμοστατικό και αντισηπτικό.

Το Solidago συνήθως παρασκευάζεται ως εκχύλισμα. Σε συνδυασμό με Εχινάκεια, χρησιμοποιείται για νεφρίτιδα και κυστίτιδα και για φλεγμονές του ανώτερου αναπνευστικού Συστήματος, όταν υπάρχουν πολλές βλέννες και πτύελα. Περιέχει βιοφλαβονοειδή και ενδείκνυται στις περιπτώσεις με κιρσώδεις φλέβες και εύθραυστα τριχοειδή αγγεία.

Οι σύγχρονοι βοτανοθεραπευτές, για την καταρροή και τους κολικούς των νεφρών, το αναμιγνύουν με άλλα τονωτικά βότανα για να καθαρίσουν, παρασύροντας, τους λίθους των νεφρών και της κύστεως ή να θεραπεύσουν κυστίτιδες. Σήμερα, πολλές κλινικές μελέτες αποσκοπούν στην διερεύνηση και άλλων ιδιοτήτων του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Apati, P. et al. Herbal remedies of Solidago: correlation of phytochemical characteristics and antioxidative properties.J Pharm Biomed Anal. 2003;32(4-5):1045-53.

Apati, P. et al. In-vitro effect of flavonoids from Solidago extract on glutathione S-transferase. J Pharm Pharmacol. 2006;58(2):251-6.

Γεννάδιος, Π. Γ., Λεξικόν Φυτολογικόν Εκδ. Μ. Γκιούρδας, Αθήναι, 1959

Howard, Michael. Traditional Folk Remedies (Century, 1987), p.145

 Jelitto, L.; Schacht, W. (1995). Hardy Herbaceous Perennials: A-K ; Vol. 2, L-Z. Timber Press. p. 629

Jiang T, Huang BK, Qin LP. A survey of chemical and pharmacological studies on Solidago. Zhong Xi Yi Jie He Xue Bao. 2006;4(4):430-5.

Melzig, M. F. (November 2004). "Goldenrod --a classical exponent in the urological phytotherapy". Wiener medizinische Wochenschrift (1946) 154 (21–22): 523–7

Thiem B, Goslinska O. Antimicrobial activity of Solidago virgaurea L. from in vitro cultures. Fitoterapia. 2002;73(6):514-6.

Κεχρί

Άγνωστες - γνωστές τροφές

Το κεχρί

Κωνσταντίνος Θ. Μπουχέλος

Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

ctbuchelos@yahoo.gr

Το φυτό

Κεχρί: αρχαία ελληνική:  κέγχρος, κεγχρίον, μεσαιωνική ελληνική: κεχρί(ν), διεθνώςMillet, είναι η ονομασία διαφόρων ποωδών φυτών της Οικογένειας Graminae(Αγρωστώδη).

Παράγουν μικρά εδώδιμα σπέρματα και χρησιμοποιούνται ως τροφή του ανθρώπου ή των ζώων. Το κεχρί ανακαλύφθηκε και καλλιεργήθηκε συστηματικά στην Κίνα. Το έτος 2000 σε παγκόσμια κλίμακα καλλιεργούντο 42.000.000 περίπου στρέμματα. Κύριες χώρες παραγωγής είναι: Ινδίες, Κίνα,  Μογγολία, η Ρωσία, Δυτική Αφρική και Βόρεια Κορέα. Στην Ελλάδα καλλιεργούνται 15.000 στρέμματα.

Tα κυριότερα είδη είναι: Panicum miliaceum,  Setaria italica,  Eleusine coracana,  Pennisetum glaucum ή  Pennisetum americanum.

Είναι όλα ετήσια φυτά. Το ύψος τους συνήθως κυμαίνεται από 30 ώς 130 εκ.. Η ταξιανθία μπορεί να είναι στάχυς, βότρυς ή φόβη. Τα σπέρματα, παραμένουν μέσα στο φλοιό, μετά το αλώνισμα. Έχουν μικρό μέγεθος, σφαιρικό σχήμα και χρώμα λευκό, γκρίζο, κίτρινο ή κόκκινο. Τα αποφλοιωμένα σπέρματα έχουν συνήθως ωχρόλευκό χρώμα.

Όλα τα είδη κεχριού έχουν ανάπτυξη ανάλογη με αυτήν του σόργου. Ο βλαστικός  κύκλος τους είναι σύντομος από 2 έως 3 μήνες για τα πρώιμα και 5 μήνες για τα όψιμα. Μπορεί να αναπτυχθούν  και να ωριμάσουν αμέσως μετά από μια μικρή περίοδο βροχών, για αυτόν τον λόγο εξαπλώνονται εύκολα στην τροπική ξηρή ζώνη. Η καλλιέργεια τους ελάχιστα διαφέρει από την καλλιέργεια άλλων σιτηρών. Γενικά είναι φυτά χωρίς πολλές απαιτήσεις, ανθεκτικά στα  ζιζάνια  και σπανίως προσβάλλονται από ασθένειες.

Ως  τροφή

Aν και το κεχρί είναι πολύ γνωστό ως το κύριο συστατικό της τροφής πτηνών, αποτελεί κάτι περισσότερο από μια καλή πηγή σημαντικών θρεπτικών συστατικών, όπως χαλκού, μαγγανίου, φωσφόρου, μαγνησίου και υψηλά ποσοστά υδατανθράκων. Η θρεπτική αξία του μπορεί να ταυτιστεί με το σιτάρι και το ρύζι.

Η περιεκτικότητά του σε πρωτεΐνες κυμαίνεται από 6% έως 15% και σε λίπη από 1,5% έως 5%.

175 gr. μαγειρευμένου σπόρου, περιέχουν: 207 θερμίδες, 31% χαλκό, 25% φωσφόρο, 24% μαγγάνιο, 19% μαγνήσιο.

Το μαγνήσιο έχει αποδειχθεί ότι κάνει καλό σε περιπτώσεις άσθματος και ημικρανίας, ρίχνει την πίεση και μειώνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής ιδίως σε άτομα  με αθηροσκλήρωση και διαβητική καρδιοπάθεια. Δρα ως συνένζυμο σε περισσότερα από 300 ένζυμα, περιλαμβανομένων και εκείνων που ρυθμίζουν την έκκριση ινσουλίνης και γλυκόζης. Έρευνες αποδεικνύουν ότι η κανονική αλλά όχι υπερβολική κατανάλωση ακέραιων σπόρων, μειώνει τον κίνδυνο εμφανίσεως του διαβήτη τύπου 2. (van Dam RM, Hu FB, Diabetes Care)

Ο φωσφόρος, είναι απαραίτητος στην δόμηση κάθε κυττάρου του οργανισμού, κυρίως των οστών μαζί με το ασβέστιο και βασικό συστατικό πολλών ζωτικών στοιχείων όπως το ATP (adenosine triphosphate) των νουκλεϊνικών οξέων του γενετικού κώδικα, της κυτταρικής μεμβράνης και του νευρικού Συστήματος. (Mosby's Dictionary of Complementary and Alternative Medicine)

Πλεονεκτήματα     (ο νους του στο ...«κεχρί»)

1. Είναι αλκαλικό και εύπεπτο. 2. Ενυδατώνει το παχύ έντερο και αποφεύγεται η δυσκοιλιότητα. 3. Δρα ως προβιοτικό, τροφοδοτώντας την μικροχλωρίδα του οργανισμού. 4. Η σεροτονίνη του βελτιώνει τη διάθεση. 5. Έχει άφθονες φυτικές ίνες και λίγα σάκχαρα (Kamari & Sumathi, 2002). 6. Η νιασινη του (βιταμίνη B3) ρίχνει την χοληστερόλη, τα τριγλυκερίδια και την C-reactive πρωτεΐνη (Nutrition Research. April 2010; 30(4):290-6.). 7. Όλες οι ποικιλίες του έχουν υψηλές αντιοξειδωτικές ιδιότητες. (Journal of Agricultural and Food Chemistry, 9 June 2010; 58(11):6706-14). 8. Είναι μη αλλεργιογόνο και δεν περιέχει γλουτένη. 9. Η μεγάλη περιεκτικότητά του σε πρωτεΐνη το συνιστά ουσιαστικό σε χορτοφαγική δίαιτα. 10. Η φυλή των υγιέστατων και μακρόβιων Hunzas των Ιμαλάϊων, το έχει ως βασική τροφή.

Το κεχρί έχει ιδιαίτερα έντονη γεύση και το ψωμί του δεν φουσκώνει. Αρτοποιήσιμο γίνεται με την ανάμειξη του με αλεύρι από σιτάρι. Τρώγεται κυρίως ως χυλός ή όπως το ρύζι. Κυκλοφορεί στην αγορά σε ποικιλίες κίτρινου, λευκού και μαύρου χρώματος.  Στα καταστήματα βρίσκεται συνήθως ο σπόρος με φλοιό, αλλά και σπασμένος (σιμιγδάλι) για το αραβικό παραδοσιακό «couscous».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

·         Anderson JW, Hanna TJ, Peng X, Kryscio RJ. Whole grain foods and heart disease risk. J Am Coll Nutr 2000 Jun;19(3 Suppl):291S-9S. 2000.

·         Djoussé L, Gaziano JM. Breakfast cereals and risk of heart failure in the physicians' health study I. Arch Intern Med. 2007 Oct 22;167(19):2080-5. 2007.

·         Jensen MK, Koh-Banerjee P,  Intakes of whole grains, bran, and germ and the risk of coronary heart disease in men. Am J Clin Nutr 2004 Dec;80(6):1492-9. 2004.

·          Johnsen NF, Hausner H, Olsen A,. Intake of whole grains and vegetables determines the plasma enterolactone concentration of Danish women. J Nutr. 2004 Oct;134(10):2691-7. 2004

·         Tabak C, Wijga AH, de Meer G, Janssen NA, Brunekreef B, Smit HA. Diet and asthma in Dutch school children (ISAAC-2). Thorax. 2006 Dec;61(12):1048-53. Epub 2005 Oct 21. 2006.

·          Tsai CJ, Leitzmann MF, Willett WC, Giovannucci EL. Long-term intake of dietary fiber and decreased risk of cholecystectomy in women. Am J Gastroenterol. 2004 Jul;99(7):1364-70. 2004. 

Γύρη – γύρη όλοι.....

Κωνσταντίνος Θ. Μπουχέλος

Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

ctbuchelos@yahoo.gr

Η γύρη, (ελληνιστί γύρις, αγγλιστί pollen).

Γιατί όμως pollen;  To ελληνικό ρήμα παλύνω, σημαίνει διασπείρω, διαχέω, πασπαλίζω (δηλαδή επικονιάζω)  palynology δε, είναι η επιστήμη της παλαιοβοτανικής με την οποία γίνεται ο  προσδιορισμός απολιθωμένων φυτών βάσει των κόκκων της γύρεως (οι γυρεόκοκκοι κάθε φυτικού είδους διαφέρουν στα χαρακτηριστικά τους).....

Η γύρη είναι το άρρεν στοιχείο της γονιμοποιήσεως των φυτών και βρίσκεται στους στήμονες των ανθέων. Στο μικροσκόπιο φαίνεται σαν μία πολύ λεπτή σκόνη από κόκκους, που διαφέρουν ανάλογα από το άνθος από το οποίο προέρχονται.
Υπάρχουν δύο είδη γύρεων, η ανεμόφιλες και η εντομόφιλες. Οι πρώτες μεταφέρονται με τον άνεμο, και δεν περιέχουν αρκετά θρεπτικά συστατικά και είναι υπεύθυνες για πολλές από τις ανοιξιάτικες αλλεργίες. Οι εντομόφιλες, μεταφέρονται από τις μέλισσες. ζυμώνονται από αυτές με το νέκταρ ώστε να γίνουν εύπλαστες και να αποκτήσουν τη μορφή σφαιριδίου με την οποία αποθηκεύονται στην κυψέλη.

Κάθε μέλισσα μεταφέρει, σε κάθε της ταξίδι, δύο τέτοιες σφαίρες με τα πίσω πόδια της, που μαζί ζυγίζουν περίπου 20mg. μία μέλισσα χρειάζεται κατά προσέγγιση μία περίπου ώρα για να συλλέξει αυτήν την ποσότητα η οποία περιέχει περίπου 4.000.000 γυρεόκοκκους. Κάθε γυρεόκοκκος έχει τη δυνατότητα να γονιμοποιήσει ένα άνθος και να παραχθεί ένας τουλάχιστον καρπός. Επίσης, η μέλισσα γνωρίζει να επιλέγει γύρες πλούσιες, αγνοώντας τις φτωχές σε θρεπτικά συστατικά.

Θεραπευτικές και θρεπτικές ιδιότητες:

Περιέχει τεράστια ποσότητα πρωτεϊνών, ανόργανων αλάτων και βιταμινών και όλα τα απαραίτητα αμινοξέα τα οποία ο οργανισμός μας δεν μπορεί να συνθέσει. Αν υποτεθεί ότι για την πρόσληψη αμινοξέων τρεφόμασταν μόνον με γύρη, τότε η γύρη μόνη της μπορεί να καλύψει τις ανάγκες μας με μια δόση 15γρ. ημερησίως.

Η μελισσογύρη περιέχει ακόμα μια ποσότητα ενζύμων που είναι απαραίτητα για την αφομοίωση και απορρόφηση των τροφών από το πεπτικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού. Έχει υπολογιστεί πως η γύρη που συλλέγεται από τις μέλισσες περιέχει πάνω από 5000 ένζυμα και συνένζυμα απαραίτητα για το μεταβολισμό των τροφών και την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών από το πεπτικό σύστημα.

 και επίσης φυτικές ορμόνες οι οποίες είναι αβλαβής στον άνθρωπο ( και όχι σαν τις βλαβερές συνθετικές ορμόνες όπως είναι εκείνες των βιομηχανιών εργαστηρίων που κυκλοφορούν στα φαρμακεία και οι οποίες ορμόνες κανονίζουν και ρυθμίζουν την έκκριση που παράγουν στους άνδρες και στις γυναίκες οι ενδοκρινείς αδένες, με αυτή της την ιδιότητα ενισχύει και τον προστάτη σε περιπτώσεις  προστατίτιδος, αρχόμενης υπερπλασίας και καρκίνου.  

Η μελισσογύρη είναι εξαιρετικώς πολύτιμη σε περιπτώσεις κακοήθους αναιμίας. επιπλέον ρυθμίζει τηνεντερική λειτουργία και αποστειρώνει το πεπτικό σύστημα (και γι αυτό μερικοί της έδωσαν τον τίτλο"αστυνόμος εντέρων") αυξάνει την όρεξη, λιγοστεύει την αρτηριακή πίεση, αυξάνει την ικανότητα για εργασία, προωθεί τον πλουτισμό της αιμογλοβίνης, καταπραΰνει τα νεύρα και καταπολεμά την αϋπνίακαθώς και την φλόγωση του προστάτη.

Είναι η πλουσιότερη φυσική τροφή σε πρωτεΐνες, βιταμίνες (καροτίνη και ρουτίνη), απαραίτητα αμινοξέα,ορμόνες, ένζυμα (φωσφατάση, αμυλάση, ιμβερτάση), μέταλλα, και ανάλογα με την φυτική προέλευσηλιπαρά οξέα (αραχιδονικό, βεχενικό, καπρικό, καπροϊκό, καπρυλικό, λαυρικό, λινολεϊκό, παλμιτικό, στεατικό κ.ά.). Σάκχαρα: Περιέχει από 10 - 15% φρουκτόζη και γλυκόζη (ανάγοντα σάκχαρα ). Επειδή η γύρη που συλλέγεται με τα χέρια περιέχει μικρότερη ποσότητα, τα ανάγοντα σάκχαρα μάλλον προέρχονται από τηνδραστηριότητα των μελισσών επί του προϊόντος.

Η γύρη βοηθά την διανοητική λειτουργία, ενισχύει την συστολή της καρδιάς, έχει διουρητική δράση. διορθώνει την ισορροπία του μεταβολισμού και συμβάλλει όχι μόνο στη μείωση του βάρους αλλά και στην αύξηση της ταχύτητος μεταβολισμού της αιθανόλης, προστατεύει την όραση και πολλά άλλα. 

Η γύρη περιέχει μεγάλες ποσότητες ακετυλοχολίνης, η οποία παίζει ένα ποικίλο και σημαντικό ρόλο στις λειτουργικές ικανότητες του ολόκληρου οργανισμού με προκαλώντας αυξημένες εκκρίσεις αδρεναλίνης.

Ως αντιβιοτικό, έχει αποδειχθεί ότι είναι ιδιαίτερα δραστική σε αρκετές καλλιέργειες μικροβίων.

Xορήγηση:

Η ελληνική γύρη είναι εξαιρετικής ποιότητος, γιατί στον ευλογημένον αυτόν τόπο, φύονται πάρα πολλά αρωματικά φυτά με πάρα πολύ καλές ανθοφορίες.

Eίναι πολύ υγροσκοπική και για αυτό πρέπει να διατηρείται μέσα σε γυάλινα αεροστεγή δοχεία.

- ξεκινήστε με μικρές ποσότητες.
- μη ζεσταίνετε και μην εκθέτετε την γύρη στον ήλιο.
- κρατήστε την γύρη όσο περισσότερο μπορείτε κάτω από την γλώσσα, πριν την καταπιείτε.
- μπορείτε να την αναμείξετε με μέλι, γιαούρτι, δημητριακά, χυμούς μέχρι 20 γραμμάρια κάθε μέρα.

- αποθηκεύετε την φρέσκια γύρη πάντα στην κατάψυξη.

- Τα δισκία γύρης διατηρούνται έως και 3 έτη από την παραγωγή τους σε ξηρό και δροσερό μέρος.

Η χορήγηση γίνεται κατά προτίμηση το πρωί.

Καταναλώνεται αυτούσια, διαλυμένη σε χυμό ή αναμεμιγμένη με μέλι,

Eαν γίνεται παράλληλη χορήγηση βασιλικού πολτού, τότε η χορήγηση γύρης γίνεται μισή ώρα μετά τον βασιλικό πολτό.

Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να μην την δέχονται εύκολα, διότι τους προκαλεί «βαρύ» στομάχι και φούσκωμα. Για να αποφύγουμε όσο το δυνατόν αυτό, πρέπει να λαμβάνουμε τη γύρη στην αρχή σε μικρές δόσεις (ακόμα και κόκκο-κόκκο).

Οι αλλεργιογόνες ιδιότητες εξουδετερώνονται πάντα από το νέκταρ και τα ένζυμα που εκκρίνονται από τις μέλισσες. Αλλεργικές επιθέσεις προκαλούνται από την ανεμόφιλη γύρη, και όχι από τη γύρη που συλλέγεται από τις μέλισσες. Η γύρη μπορεί να χορηγηθεί με ασφάλεια από όλους, ακόμη και τα άτομα που είναι επιρρεπείς στις αλλεργίες, όπως η αλλεργική ρινίτις, καθώς και όσους υποφέρουν από συνήθεις παρενέργειες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Campos Maria G. R. et al.  Pollen composition and standardisation of analytical methods. Journal of Apicultural Research and Bee World 47(2): 156–163 (2008)

Herbert, E W; Shimanuki, H (1978) Chemical composition and nutritive value

of bee collected and bee stored pollen. Apidologie 9(1): 33–40.

Iannuzzi, J. (1993) Pollen: food for honey bee and man? III. American Bee Journal

133(8): 557–563.

Kishimoto, A;  et al. The importance of bee-collected pollen in the diet: a study of its composition.

International Journal of Food Sciences and Nutrition 53(3): 217–224.

 Linskens, H F; Jorde, W. (1997) Pollen as food and medicine: a review. Economic Botany 51(1): 78–87

Nasser, S. et al;  Cost-effectiveness of specific immunotherapy in allergic rhinitis co-existing with asthma. Allergy. 2008 Dec;63(12):1624-9.

Rugendorff EW, Weidner W, Ebeling L, Buck AC. Results of treatment with pollen extract ( Cernilton N ) in chronic prostatitis and prostatodynia. Br J Urol . 1993;71(4):433-438.

Oliveira, K. C. L. (2006) Caracterizacao do polen apicola e utilizacao de vitaminas antioxidantes como indicadoras do processo de desidratacao”. Master Dissertation. Pharmaceutical Science School, University of Sao Paulo, Brazil.

Serra-Bonvehi, J; Gonell Galindo, J; Gomez Pajuelo, A. (1986) Estudio de la composicion y caracteristicas fisico-quimicas del polen de abejas. Alimentaria 63–67.

Solberg, Y; Remedios, G. (1980) Chemical composition of pure and bee collected pollen. Scientific Reports Agricultural University, Norway 59(18): 2–12

Stanley, R. G; Linskens, H. F. (1974) Pollen: biology, biochemistry, management. Springer-Verlag; Berlin, Heidelberg.

Talpay, B. M. (1984) Der pollen. Versuch einer standortbestimmung. Institut Für Honigfroschung Bremen: 1–8

Yasumoto, R; et al. (1995) Clinical evaluation of long term treatment using cernitin pollen extract in patients with benign prostatic hyperplasia. Clinical Therapeutics 17(1): 82–87.

σχοινόπρασσο

σχοινόπρασσο

(Allium schoenoprasum: Amaryllidaceae)

K. Θ. Μπουχέλος   Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών

Το σχοινόπρασσο (σχοίνος + πράσσον) είναι το μικρότερο είδος εδώδιμου κρεμμυδιού. (Σημ. Το «σχοίνος» της κοινής ονομασίας του φυτού, δεν σχετίζεται με το γνωστό μας σκίνο (Anacardiaceae), αλλά με ένα είδοςCyperaceae της κύπερης).

Θεωρείται πολυετές, καθώς οι βολβοί του μπορούν να ξεχωθούν και να ξαναφυτευθούν το φθινόπωρο η την άνοιξη, κάθε δυο χρόνια από τη φύτευση τους. Ανήκει στην Οικογένεια Amaryllidaceae, που συμπεριλαμβάνει τοκρεμμύδι, το σκόρδο, το πράσο και άλλα.

Το σχοινόπρασσο καλλιεργείται για τα φύλλα του και όχι για τον βολβό του όπως το κοινό κρεμμύδι. Συναντάται στην Ευρώπη, Βόρειο Αμερική και Ασία. Στην Κίνα το χρησιμοποιούσαν ως εδώδιμο εδώ και 5.000 χρόνια.

Καθώς έχει εντομοαπωθητικές ιδιότητες, συνιστάται να φυτεύεται ανάμεσα σε τριανταφυλλιές, καρότα, αμπέλια, ντομάτες, και οπωροφόρα δέντρα.

Προτιμά  ηλιόλουστα, γόνιμα ασβεστώδη εδάφη.  Οι σπόροι σπέρνονται στο έδαφος την Άνοιξη (10 σπόροι σε κάθε θέση). Μετά την βλάστηση, αραιώνουμε τα φυτάρια και τα τοποθετούμε ανά 20 εκατοστά. Ποτίζουμε άφθονα κατά τις ξηρές περιόδους και εφαρμόζουμε υδροδιαλυτό η υγρό λίπασμα κάθε τέσσερις εβδομάδες. Συγκομίζουμε όταν έχουν φτάσει σε ύψος τα 15 εκατ. περίπου κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και το φθινόπωρο, κόβοντας 5 εκ. από το έδαφος. Απειλούνται μόνο από αφίδες κατά τις θερμές περιόδους.

Το σχοινόπρασσο, όταν καταναλώνεται ως σαλατικό, είναι πλούσιο σε βιταμίνες και σίδηρο και μπορεί να βοηθήσει στην αναιμία. Επίσης, ρίχνει την πίεση και βοηθά στην πέψη.

Τα λαχανικά που ανήκουν στην οικογένεια Amaryllidaceae, έχουν μελετηθεί εκτενώς σε σχέση με τον καρκίνο, ειδικά του οισοφάγου του στομάχου και του παχέος εντέρου. Οι ευεργετικές και προληπτικές επιδράσεις τους οφείλονται εν μέρει στις πλούσιες χημικές ενώσεις των σουλφιδίων που περιέχουν. Πιστεύεται ότι εμποδίζουν την ανάπτυξη των καρκινικών όγκων και την μετάλλαξή τους, καθώς και τον σχηματισμό ελευθέρων ριζών. Πλείστες επιστημονικές εκθέσεις επιβεβαιώνουν την αναστολή ή περιορισμό των καρκινικών όγκων.

Σε έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Journal of the National Cancer Institute, διαπιστώθηκε ότι οι άνδρες με την υψηλότερη κατανάλωση σε τέτοια λαχανικά είχαν αισθητά μειωμένο κίνδυνο για να εκδηλώσουνκαρκίνο του προστάτη.

Σε άλλες έρευνες, στον βολβό, τα φύλλα και το στέλεχος του Allium schoenoprasum, προσδιορίστηκαν πολλά αντιοξειδωτικά ένζυμα, φλαβονοειδή, καροτενοειδή, βιταμίνη C και διαλυτές πρωτεΐνες. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, το εκχύλισμα του φυτού παρουσιάζει έντονη αντιοξειδωτική δράση, με πρωτεύοντα τα φύλλα του.

Οι αντιμικροβιακές και μυκητοκτόνες ιδιότητες του φυτού, είναι χρήσιμες στην ανακούφιση των ενοχλήσεων από εγκαύματα και πονόλαιμο.

Το φολικό οξύ και η χολίνη που περιέχονται στο σχοινόπρασσο, βοηθούν στην κατάθλιψη. Η ομοκυστεΐνηεπηρεάζει την παραγωγή ορμονών και ρυθμίζουν όχι μόνο διάθεση, αλλά επίσης τον ύπνο, την κίνηση των μυών, την μάθηση, την μνήμη και την όρεξη.

Τα φύλλα του σχοινόπρασσου έχουν την γεύση του κρεμμυδιού. Μπορούμε να τα προσθέσουμε σε σούπες η σε φαγητά της κατσαρόλας και σαλάτες.

Φρέσκο σχοινόπρασσο βρίσκουμε σε μερικά μεγάλα σούπερ μάρκετ  σε γλαστράκια ή ματσάκια ή σε μικρά πλαστικά κουτιά. Επίσης, σε μεγάλα φυτώρια σε μερικά ενημερωμένα μανάβικα και ξερό σχοινόπρασσο σε καλά καταστήματα μπαχαρικών. Τεμαχίζονται και πακετάρονται σε πλαστικά σακουλάκια και μπορούν να παραμείνουν στην κατάψυξη επί περίπου 6 μήνες.

Σημείωση: Μέσα στα κύτταρα τωνAmaryllidaceae, υπάρχει μια άοσμη ένωση του θείου η alliin. Ανάμεσα όμως στα κύτταρα, υπάρχει το ένζυμο alliinase, ο δακρυγόνος - καυστικός παράγων που συντίθεται ώστε τα φυτά αυτά να μην τρώγονται από τα ζώα και να τα προστατεύει από έντομα και μύκητες. Υπάρχει σε μεγαλύτερες ποσότητες στους βολβούς και λιγώτερο στα φύλλα (βλέπε σκόρδο).   

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Druga B. et al. (2011) Two Novel Alliin Lyase (Alliinase) Genes from Twisted-Leaf Garlic (Allium obliquum) and Mountain Garlic (Allium senescens ssp. montanum) Not Bot Horti Agrobo, , 39(2):293-298

Kaufman, Peter B. et al. (1999). Natural Products from Plants. Boca Raton: CRC Press. p. 261.

Parvu, A.E. et al.  (2014), Anti-inflammatory effect of  Allium schoenoprasum L. leaves. Journal of physiology and Pharmacology65, 2, 309-315

Holtom. J. and Hylton. W. (1979) Complete Guide to Herbs. Rodale Press

Staub, Jack E. (2008). 75 Exceptional Herbs for Your Garden. Gibbs Smith. p. 54.

Taiichiro Seki et al. (2008)  Anticancer effects of diallyl trisulfide derived from garlic. Asia Pac J Clin Nutr 17:249-252

Stajner D, Canadanović-Brunet J, Pavlović A. (2004) Allium schoenoprasum L., as a natural antioxidant.Phytother Res.;18(7):522-4.

Αλθαία (νερομολόχα ή δενδρομολόχα)

Γνωστά - άγνωστα φυτά

Αλθαία

(νερομολόχα ή δενδρομολόχα)

 K. Θ. Μπουχέλος   Ομότιμος  Καθηγητής  Γεωπονικού  Παν/μίου  Αθηνών

Το καλλωπιστικό και φαρμακευτικό φυτό Αλθαία (νερομολόχα ή δενδρομολόχα) Alcea rosea  με συνώνυμα:   Althaea officinalis, Althaeachinensis, Althaea ficifolia, Lavatera arborea  κ.ά. ανήκει στην οικογένεια Malvaceae, όπου και η κοινές μολόχες Malva rotundifoliaκαι Malva sylvestris.

Η ονομασία Malva και Malvaceae προέρχεται από την ελληνική λέξη  μαλάχη  (= μολόχα), λόγω της μαλακής υφής των φύλλων. Το όνομα του γένους (Althaea), προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμααλθαίνω = θεραπεύω.

Το φυτό είναι ιθαγενές της Ευρώπης και της δυτικής Ασίας. Βρίσκεται συνήθως σε όχθες ποταμών (νερομολόχα) και αστικούς κήπους και προτιμά υγρά, αλατώδη και αμμώδη εδάφη. Αλλού καλλιεργείται ως καλλωπιστικό και αλλού αποτελεί επιθετικό ζιζάνιο.

Τα στελέχη του φθάνουν το 1  -  2,5 μέτρα ύψος. Ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο.  Τα άνθη παρουσιάζουν ποικιλία χρωμάτων από λευκό μέχρι έντονο πορφυρό, με ενδιάμεσα το κίτρινο και το πορτοκαλί.

Στην άνθησή του, είναι πραγματικά πολύ όμορφο και εντυπωσιακό.

Οι καρποί είναι πεπλατυσμένοι σε σχήμα νομίσματος, που φυτρώνουν εύκολα όπου πέσουν. Η σπορά τους γίνεται ενωρίς την άνοιξη. Εάν δεν φυτρώσουν, μπορούν να διατηρηθούν στο έδαφος και πάνω από 5 χρόνια.

Οι ρίζες και τα φύλλα του έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες (officinalis), κατά των οξέων του στομάχου, του έλκους και της γαστρίτιδος, βοηθούν στον ειλεό, την κολίτιδα, την εγκολπωματίτιδα, και το ευερέθιστο έντερο .  Επίσης για τα μωρά που βγάζουν δόντια, για φλεγμονές στόματος (πλύσεις) κ.ά.. Οι ρίζες είναι διουρητικές, μαλακτικές και επουλωτικές. Χρησιμοποιούνται σε πεπτικές διαταραχές, φλεγμονές του στόματος (π.χ. ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα), γαστρίτιδα και έλκος δωδεκαδακτύλου. Τα φύλλα είναι αποχρεμπτικά, και ιδίως τα άνθη, έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες στο αναπνευστικό σύστημα όπως στη βρογχίτιδα και τον επίμονο βήχα.  Τα  άνθη: Για φλεγμονές του δέρματος, πυώδη εξανθήματα, αποστήματα.  Δεν είναι δυνατόν να ξεχάσω το «μολοχάνθι» της γιαγιάς για τα μωρά.Οι σπόροι: έχουν αντιπυρετική, διουρητική και μαλακτική δράση (η γιαγιά τους έβραζε και χρησιμοποιούσε το ζουμί κατά του στομαχόπονου και της δυσπεψίας).

Η δενδρομολόχα χάρις στην υψηλή περιεκτικότητα σε βλέννα, θα μπορούσε να συμπεριληφθεί σε δίαιτα για τη θεραπεία της φυματιώσεως καθώς, βοηθά στην απορρόφηση και αποβολή τοξινών από το σώμα και έχει αντιφλεγμονώδεις, αποχρεμπτικές και ελαφρώς καθαρτικές ιδιότητες.

Εξωτερική χρήση: Τσάι από φύλλα και άνθη δενδρομολόχας, χρησιμοποιούνται ως κομπρέσα, για αρκετά δερματικά προβλήματα.Σε περίπτωση εγκαύματος από την ήλιο βοηθά το έγχυμα από φύλλα ή από κομμάτια ρίζας.

Χρησιμοποιείται ήδη από την αρχαιότητα (Ιπποκράτης, Διοσκουρίδης) και καλλιεργούταν στους κήπους των μοναστηριών τον Μεσαίωνα.

Σύμφωνα με τις αφηγήσεις του Έλληνα φιλόσοφου Θεόφραστου το μείγμα δενδρομολόχας και κρασιού, ήταν στην αρχαιότητα δοκιμασμένο μέσο κατά του βήχα. Η ρίζα πωλούταν ως φάρμακο για τον πονόλαιμο. Ο Οράτιος το αναφέρει ως συστατικό της διατροφής του και υπακτικό.

Τα νεαρά φύλλα του φυτού, ιδιαίτερα στους Άραβες, μαγειρεύονται, τα άνθη και οι οφθαλμοί χρησιμοποιούνται σε σαλάτες και σούπες ενώ τα μεγαλύτερα φύλλα γίνονται νόστιμο περιτύλιγμα για ντολμάδες... Θα μπορούσε κάλλιστα να υπαχθεί και στα φυλλώδη λαχανικά... Τολμώ να υπονοήσω  και άλλη μια χρήση των μεγάλων φύλλων της δενδρομολόχας, η οποία διαφαίνεται σε μια από τις ονομασίες της στην αγγλική, που είναι “Irish toilet paper”!!

Apion (Rhopalapion) longirostre 

Εκείνο  που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τον πολλαπλασιασμό και την εξάπλωση του είναι το Apion(Rhopalapion) longirostre (Coleoptera,  Curculionidae,  Apioninae),  αν κρίνουμε από την μεγάλη προσβολή που μπορεί να προκαλέσει στους σπόρους. Χαρακτηριστικά μορφολογικά στοιχεία του είναι το μικροσκοπικό  μέγεθος (μήκος  σώματος 2 - 3 mm χωρίς το ρύγχος), το απιοειδές (άπιον = αχλάδι) σχήμα του, οι λευκές τρίχες που καλύπτουν όλο το σώμα, τα χρώματος πορτοκαλί  πόδια του και το υπερβολικά μακρύ ρύγχος του θήλεος.  Άρρενα και θήλεα, κινούνται επάνω στο φυτό συνεχώς, αλλά πολύ συχνότερα «ερωτοτροπούν»  ...τρώγοντας!  (βλ. εικόνα).

Εχθροί του φυτού είναι επίσης τα σαλιγκάρια και οι γυμνοσάλιαγκες, ενώ το φύλλωμα προσβάλλεται εύκολα από την σκωρίαση Puccinia malvacearum.  

(Το παρόν κείμενο είναι απόσπασμα του σχετικού άρθρου που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Γεωργία – Κτηνοτροφία» εκδ. ΑγροΤύπος.)

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.  Blamey, M. & Grey-Wilson, C. (1989). Flora of Britain and Northern Europe. ISBN 0-340-40170-2

2.  Botanica: The Illustrated AZ of over 10000 garden plants and how to cultivate them. Könemann, 2004. p. 514. ISBN 3-8331-1253-0

3.  Buchelos, C. Th. (1989) A contribution to Coleoptera collected on thistles in Southern Greece Entomologia Hellenica 7 / 1989: 7 – 12

4.  Ehret, J. M. (1983): Apion (Rhopalapion) longirostre, espèce nouvelle pour la France (Coleoptera, Curculionidae). - L'Entomologiste, Paris 39(1),

5.  Floch, M, & White, J. Management of diverticular disease is changing. World J Gastroenterol.2006;12(20):3225-8.

6.  KNUTELSKI, S. & PETRYSZAK, B. (1997): NOUVELLES DONNÉES SUR LA RÉPARTITION EN EUROPE DE RHOPALAPION LONGIROSTRE OLIVIER, 1807 (COLEOPTERA APIONIDAE). - L’ENTOMOLOGISTE 53(2), 51-53

7 .  Vermeulen, N. (1998): The Complete Encyclopedia of Container Plants. Rebo International, Netherlands, 1998. p. 158

Ξεχασμένα πολύτιμα φυτά Opopanax chironium

Οpopanax chironium

ξεχασμένα πολύτιμα φυτά

 Opopanax  chironium

 K. Θ. Μπουχέλος   Ομότιμος  Καθηγητής  Γεωπονικού  Παν/μίου  Αθηνών

     

    Τα φυτά Opopanax  της Οικογενείας Umbelliferae, είναι πολυετείς πόες με δέκα περίπου είδη στη Νότια Ευρώπη και την Ασία.

Στην Ελλάδα φύεται ο «αδρότριχος» ή « ηράκλειος» O. hispidus (Ferula hispida) σε καλλιεργούμενους και χέρσους αμπελώνες της Θεσσαλίας, Στερεάς, Πελοποννήσου, Νήσους Ιονίου και Αιγαίου, Κρήτη με κοινές ονομασίες: πολύκαρπο, αμπελώνας, πανάκεια, και ο «χειρώνιος» Ο.chironium, που φύεται σε μάλλον ξηρές, πετρώδεις περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδος. Η κομμεορητίνη του έχει φαρμακευτικές και μυρεψικές ( παρασκευή αρωμάτων) ιδιότητες.

     Το όνομα του γένους (Oπoπάναξ) προέρχεται από τις λέξεις: οπός (= χυμός )+ παν (=όλα ) +ακέομαι ( θεραπεύω ) δηλαδή, « χυμός που θεραπεύει τα πάντα ». Πανάκεια  ήταν άλλωστε και το όνομα μιας από τις κόρες του Ασκληπιού.

Γενικώς «πάνακες» οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν διάφορα φυτά τα οποία χρησίμευαν ως επουλωτικά και ιδίως κατά των δηγμάτων δηλητηριωδών ερπετών. Δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση με το γένος Panax των Araliaceae από τις ρίζες των οποίων εξάγεται η γινσένη(ginseng). Η κομμεο-ρητίνη του έχει οσμήν μύρου.

     Το όνομα του είδους: chironium (χειρώνιον)  παραπέμπει στον  Κένταυρο  Χείρωνα  (διά των χειρών κεντών την αύραν), τον υιό του Κρόνου και της Ωκεανίδος Νύμφης Φιλύρας, διδάσκαλο του Αχιλλέα και άλλων αρχαίων ηρώων (Ορφέα, Iάσονα)  ακόμη και του μεγάλου  Ασκληπιού σε ιατρική θεραπευτική, βοτανική, φιλοσοφία και  αστρολογία.

     Το  O.  chironium φθάνει σε ύψος το ένα μέτρο περίπου και έχει κίτρινα άνθη. Οι τρυφεροί βλαστοί του (κάλφα στην Πάρο, μόπλευρο στη Ρόδο) τρώγονται ως λαχανικό. Χαράζοντας το φυτό στη βάση των βλαστών, αναβλύζει υγρό το οποίο ξηραινόμενο στον ήλιο, γίνεται μια εδώδιμη ρητινώδης ουσία. Καιόμενη ως λιβάνι, αποδίδει μυρωδιά βαλσάμου ή λεβάντας.

Έχει χρησιμοποιηθεί ως εμμηναγωγό, αποχρεμπτικό  και για θεραπεία άσθματος, χρόνιων φλεγμονών των εντέρων, αιμορροΐδων, υστερίας, υποχονδρίας και σπασμών. Ο Γεννάδιος  μάλιστα, είχε προτείνει να αξιοποιηθεί εμπορικώς η κομμεορητίνη  του O. chironium της Βοιωτίας.

Οpopanax chironium

      To καλοκαίρι του 2004, στο όρος Παρνασσός και σε υψόμετρο 1850 μ., συναντήσαμε ένα μάλλον περίεργο φαινόμενο σε συστάδα φυτών Opopanax: κατά μήκος στελεχών των φυτών, υπήρχαν μικρές σταγόνες ρητινώδους υγρού παρατεταγμένες περίπου σε ευθεία γραμμή και σε  κανονικές αποστάσεις μεταξύ τους. Οι σταγόνες, χρώματος  κιτρινοπορτοκαλί, προέρχονταν από τα δήγματα τέλειου κολεοπτέρου εντόμου Lixus ( Eulixus) umbellatarum των Curculionidae.

        Στη βάση των νεκρών αυτών στελεχών, παρατηρήθηκαν οπές εξόδου και ζώντα τέλεια άτομα του ιδίου  εντόμου, γεγονός που σημαίνει ότι επέζησαν, παρά το δριμύ ψύχος του χειμώνα, στο υψόμετρο των 1850 μέτρων! 

       Το κολεόπτερο έντομο που προκαλεί την έκκριση του πολύτιμου ρητινώδους υγρού είναι το Lixus ( Eulixus) umbellatarum το οποίο ανήκει στα  Rhynchophora, στην οικογένειαCurculionidae,

       Από την βιολογία και την ηθολογία του εντόμου δεν φαίνεται να υπάρχει ιδιαίτερος λόγος ώστε το τέλειο να τρυπά με το ρύγχος του τα στελέχη του φυτού από το εσωτερικό των οποίων τρέφονται οι προνύμφες του. Αποβλέπει σε κάτι χρήσιμο για την επιβίωσή του ή απλώς να θέλει να υπενθυμίσει στον άνθρωπο τη μεγάλη χρησιμότητα του εκκρινόμενου οπού;Πάντως, αξιοσημείωτο είναι το ότι: παρά την από αιώνων ευρεία χρήση της ρητίνης τουΟpopanax, ποτέ δεν είχε αναφερθεί το L.umbellatarum ως διεγερτικός παράγων εκκρίσεως της ρητίνης του!

   

Οpopanax chironium

    Ενώ είναι γνωστή η ρήση των αρχαίων Ελλήνων ότι  .. όταν γεννήθηκε ο Απόλλων (στη Δήλο), από τη χαρά του ο Δίας έριξε όλο το “χρυσάφι” της γης στην Ελλάδα (Αιγαίο), γεγονός είναι ότι το φυτό αυτό  αποτελεί μιαν ακόμη  πολύτιμη πηγή, από τις άπειρες που η φύση έχει προικίσει τον ευλογημένον αυτόν τόπο, που μένει και αυτή ... αναξιοποίητη.

      (Το παρόν κείμενο είναι απόσπασμα του σχετικού άρθρου που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Γεωργία – Κτηνοτροφία» εκδ. ΑγροΤύπος και το « Hellenic Plant Protection Journal »).

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι A

1. Βuchelos, C. T., Evergetis, E. 2011. First record of Lixus umbellatarum Fabr.(Col.: Curculionidae) in Greece, on the medicinal herb Opopanax chironium, Hellenic Plant Protection Journal 4:53-56

2. Γεννάδιος, Π.Γ. 1959. Λεξικόν Φυτολογικόν, Εκδ. Μ. Γκιούρδα, Αθήναι

3. Dioscorides Pedanius Medicus, De materia medica “Pedanii Dioscuridis Anazarbei de materia medica”libr.V, ed. Wellman, M. Berlin (1907-1914 repr.1958)

4. Καββαδάς, Δ.Σ. 1956. Εικονογραφημένον Βοτανικόν - Φυτολογικόν   Λεξικόν, Αθήναι

5. Strid, A. 1986. The mountain flora of Greece, Cambridge Univ. Press, Vol.1 pp.714   

6. Theophrastus “De Causis Plantarum” (Περί Φυτών Ιστορίαι) Vol.II, books 3-4, παρ.9, 15, 4-7 Loeb Classical Library, N⁰ 474 ed.& transl. B. Einarson,G.Link

7. Tutin, G.T. et al. 1972. Flora Europaea, Cambridge Univ. Press, Vol.3, pp. 360

Μια πρόταση για τους φοίνικες

Φαγωμένα πλάγια φύλλα (φωτοΤοπιοδομη)

Μια πρόταση για τους φοίνικες

Κατά τα φαινόμενα, η αντιμετώπιση του Rynchophorus ferrugineus, δεν έχει ακόμη βρει τον σωστό δρόμο, καθώς η αποτελεσματικότητα των μέχρι τώρα  μεθόδων είναι χαμηλή.

Ασχολούμενος εδώ και πολύν καιρό με τα ξυλοφάγα έντομα, είχα την ευκαιρία να αντιμετωπίσω και έντομα που προσβάλλουν και τα δένδρα του αστικού πρασίνου, ιδίως τους τερμίτες.

Οι ακόλουθες ομοιότητες ως προς την ηθολογία και τον τρόπο προσβολής του Rynchophorus και των Τερμιτών, μου πρόσφεραν μια «τρελλή» ίσως ιδέα ....

·        Στο  Rynchophorus ferrugineus: Η προσβολή ξεκινά από την κορυφή του φοίνικα, στη βάση των νεαρών φύλλων ή από πληγές στα φύλλα και στον κορμό. Οι προνύμφες μετακινούνται προς το εσωτερικό του κορμού ανοίγοντας στοές και μεγάλες κοιλότητες και εντοπίζονται σε οποιοδήποτε μέρος του κορμού ακόμα και στη βάση του στο σημείο που αρχίζουν οι ρίζες.

τέλειο έντομο

·        Οι τερμίτες, χρησιμοποιούν οπές,πληγές ή κοιλότητες του κορμού ή των κλάδων και καταβροχθίζουν το εσωτερικό του δένδρου ανοίγοντας στοές και μεγάλες κοιλότητες.  Έτσι το δένδρο αργεί να εμφανίσει συμπτώματα. Η προσβολή είναι αόρατη εξωτερικώς, μέχρι να παρατηρηθεί καχεξία και ξηράνσεις. Οι φωλιές τους βρίσκονται συνήθως στη βάση των δένδρων.

Ως προς την αντιμετώπιση των τερμιτών στα δένδρα, εφόσον το fipronil δεν έχει άδεια χρήσεως εκτός των κατοικιών, έχω δοκιμάσει την «γη διατόμων» με ικανοποιητικά αποτελέσματα.

[ 

τέλειο έντομο

Η γη διατόμων προέρχεται  από  μονοκύτταρα φύκη της Οικογενείας τωνBacillariophyceae που, όταν απονεκρωθούν, παραμένουν οι λεπτοί σκελετοί  τους, με βασικό συστατικό του (μέχρι και 90%), τοδιοξείδιο του πυριτίου.  Χρησιμοποιείται συνήθως σε μορφή σκόνης που μοιάζει με πούδρα. Στο μικροσκόπιο όμως, οι κόκκοι της (πυριτικά μικροσωματίδια) είναι τόσο αιχμηροί, που θυμίζουν σπασμένα γυαλιά ή ξυράφια . Ερχόμενη σε επαφή μεοποιοδήποτε στάδιο εντόμου και όχι μόνο, προκαλεί τέτοια φθορά, που έχει ως αποτέλεσμα την αφυδάτωση και τελικά τον θάνατο τους. Σκοτώνει τα παράσιτα που θα ακουμπήσουν επάνω στη σκόνη της, μέσα σε 24 ώρες από την επαφή. Η δράση της δηλαδή είναι καθαρά μηχανική και καθόλου χημική. Είναι 100% φυσικό προϊόν, εύκολο στη χρήση, οικολογικό πολύ αποτελεσματικό με τεράστια υπολλειμματικότητα και δεν βλάπτει καθόλου τα φυτά, τα κατοικίδια ή τον άνθρωπο . Ως εντομοκτόνο, δραστικότερη είναι η μη αποτεφρωμένη. ]

Φαγωμένα φύλλα κορυφής(φωτο ΤΟΠΙΟΔΟΜΗ)

Η διαδικασία που ακολουθείται είναι η εξής:

1.      Αναζητούμε τυχόν ορατές στοές στον κορμό ή τους κλάδους και ρίχνουμε μέσα στα ανοίγματα ή  τις κουφάλες την σκόνη.  Στη συνέχεια, ρίχνουμε άφθονο νερό ώστε η σκόνη να παρασυρθεί προς τα κάτω (η γη διατόμων είναι αδιάλυτη).Το ίδιο κάνουμε και στην καρδιά της κορυφής του δένδρου.

2.      Ανοίγουμε αυλάκι 15 περίπου εκατοστών γύρω από το δένδρο. Ρίχνουμε αρκετή ποσότητα σκόνης ΓΔ μέσα στο αυλάκι σύμφωνα με την περίμετρο του αυλακιού, ποτίζουμε αρκετά και το σκεπάζουμε. Εάν δεν βρέξει στο μεταξύ, επαναλαμβάνουμε την επέμβαση και την επόμενη εβδομάδα.

Οι επεμβάσεις να γίνονται προληπτικώς σε υγιείς φοίνικες ή σε ύποπτους με τα πρώτα συμπτώματα για έναρξη  προσβολής, επειδή όπως γνωρίζουμε, αργότερα είναι απλώς ...αργά.

 Οπές  στην βάση του φύλλου διαμέτρου
ενός δακτύλου(φωτο ΤΟΠΙΟΔΟΜΗ)


αναλογα άρθρα

Biokipos - Bioprasino.gr: Δεντροχειρουργική για τους φοίνικες 

 Σώστε τους φοίνικες

Biokipos - Bioprasino.gr: Σώστε τους φοίνικες 2

Συμπτώματα προσβολών στους φοίνικες - Biokipos ...

Κόβεται τους κατεστραμμένους φοίνικες - Biokipos ...

Λύσεις υπάρχουν για τους φοίνικες, οι υπεύθυνοι δεν ακούν

Το κόκκινο σκαθάρι των ...

Η μόλυνση των φοινικοειδών: μύθος και πραγματικότητα

ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ...

Νηματώδεις εντομοπαθογόνοι

Εγκριση για νεα εντομοκτόνα σκευάσματα στους Φοίνικές

Αντιμετώπιση του κόκκινου ...

Είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν οι εχθροί των φοινικοειδών

Ως  αφυπηρετήσας και όχισυνταξι - ούχος (καθόσον η σύνταξη δεν επαρκεί πλέον για τα πάσης φύσεως χαράτσια), δεν διαθέτω ερευνητική ομάδα για να δοκιμάσει την τύχη της γης διατόμωνστους φοίνικες.  Απευθύνομαι  λοιπόν προς επίδοξους συναδέλφους  -  εθελοντές, που θα είχαν την διάθεση να εφαρμόσουν  στην πράξη την «ιδέα», με αντίκρυσμα την γνωστοποίηση των όποιων αποτελεσμάτων και στον υποφαινόμενο.

Συναδελφικά,

Opopanax chironium

ξεχασμένα πολύτιμα φυτά

 Opopanax  chironium

     

    Τα φυτά Opopanax  της Οικογενείας Umbelliferae, είναι πολυετείς πόες με δέκα περίπου είδη στη Νότια Ευρώπη και την Ασία.

Στην Ελλάδα φύεται ο «αδρότριχος» ή « ηράκλειος» O. hispidus (Ferula hispida) σε καλλιεργούμενους και χέρσους αμπελώνες της Θεσσαλίας, Στερεάς, Πελοποννήσου, Νήσους Ιονίου και Αιγαίου, Κρήτη με κοινές ονομασίες: πολύκαρπο, αμπελώνας, πανάκεια, και ο «χειρώνιος» Ο.chironium, που φύεται σε μάλλον ξηρές, πετρώδεις περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδος. Η κομμεορητίνη του έχει φαρμακευτικές και μυρεψικές ( παρασκευή αρωμάτων) ιδιότητες.

     Το όνομα του γένους (Oπoπάναξ) προέρχεται από τις λέξεις: οπός (= χυμός )+ παν (=όλα ) +ακέομαι ( θεραπεύω ) δηλαδή, « χυμός που θεραπεύει τα πάντα ». Πανάκεια  ήταν άλλωστε και το όνομα μιας από τις κόρες του Ασκληπιού.

Γενικώς «πάνακες» οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν διάφορα φυτά τα οποία χρησίμευαν ως επουλωτικά και ιδίως κατά των δηγμάτων δηλητηριωδών ερπετών. Δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση με το γένος Panax των Araliaceae από τις ρίζες των οποίων εξάγεται η γινσένη(ginseng). Η κομμεο-ρητίνη του έχει οσμήν μύρου.

     Το όνομα του είδους: chironium (χειρώνιον)  παραπέμπει στον  Κένταυρο  Χείρωνα  (διά των χειρών κεντών την αύραν), τον υιό του Κρόνου και της Ωκεανίδος Νύμφης Φιλύρας, διδάσκαλο του Αχιλλέα και άλλων αρχαίων ηρώων (Ορφέα, Iάσονα)  ακόμη και του μεγάλου  Ασκληπιού σε ιατρική θεραπευτική, βοτανική, φιλοσοφία και  αστρολογία.

     Το  O.  chironium φθάνει σε ύψος το ένα μέτρο περίπου και έχει κίτρινα άνθη. Οι τρυφεροί βλαστοί του (κάλφα στην Πάρο, μόπλευρο στη Ρόδο) τρώγονται ως λαχανικό. Χαράζοντας το φυτό στη βάση των βλαστών, αναβλύζει υγρό το οποίο ξηραινόμενο στον ήλιο, γίνεται μια εδώδιμη ρητινώδης ουσία. Καιόμενη ως λιβάνι, αποδίδει μυρωδιά βαλσάμου ή λεβάντας.

Έχει χρησιμοποιηθεί ως εμμηναγωγό, αποχρεμπτικό  και για θεραπεία άσθματος, χρόνιων φλεγμονών των εντέρων, αιμορροΐδων, υστερίας, υποχονδρίας και σπασμών. Ο Γεννάδιος  μάλιστα, είχε προτείνει να αξιοποιηθεί εμπορικώς η κομμεορητίνη  του O. chironium της Βοιωτίας.

Οpopanax chironium

      To καλοκαίρι του 2004, στο όρος Παρνασσός και σε υψόμετρο 1850 μ., συναντήσαμε ένα μάλλον περίεργο φαινόμενο σε συστάδα φυτών Opopanax: κατά μήκος στελεχών των φυτών, υπήρχαν μικρές σταγόνες ρητινώδους υγρού παρατεταγμένες περίπου σε ευθεία γραμμή και σε  κανονικές αποστάσεις μεταξύ τους. Οι σταγόνες, χρώματος  κιτρινοπορτοκαλί, προέρχονταν από τα δήγματα τέλειου κολεοπτέρου εντόμου Lixus ( Eulixus) umbellatarum των Curculionidae.

        Στη βάση των νεκρών αυτών στελεχών, παρατηρήθηκαν οπές εξόδου και ζώντα τέλεια άτομα του ιδίου  εντόμου, γεγονός που σημαίνει ότι επέζησαν, παρά το δριμύ ψύχος του χειμώνα, στο υψόμετρο των 1850 μέτρων! 

       Το κολεόπτερο έντομο που προκαλεί την έκκριση του πολύτιμου ρητινώδους υγρού είναι το Lixus ( Eulixus) umbellatarum το οποίο ανήκει στα  Rhynchophora, στην οικογένειαCurculionidae,

       Από την βιολογία και την ηθολογία του εντόμου δεν φαίνεται να υπάρχει ιδιαίτερος λόγος ώστε το τέλειο να τρυπά με το ρύγχος του τα στελέχη του φυτού από το εσωτερικό των οποίων τρέφονται οι προνύμφες του. Αποβλέπει σε κάτι χρήσιμο για την επιβίωσή του ή απλώς να θέλει να υπενθυμίσει στον άνθρωπο τη μεγάλη χρησιμότητα του εκκρινόμενου οπού;Πάντως, αξιοσημείωτο είναι το ότι: παρά την από αιώνων ευρεία χρήση της ρητίνης τουΟpopanax, ποτέ δεν είχε αναφερθεί το L.umbellatarum ως διεγερτικός παράγων εκκρίσεως της ρητίνης του!

   

Οpopanax chironium

    Ενώ είναι γνωστή η ρήση των αρχαίων Ελλήνων ότι  .. όταν γεννήθηκε ο Απόλλων (στη Δήλο), από τη χαρά του ο Δίας έριξε όλο το “χρυσάφι” της γης στην Ελλάδα (Αιγαίο), γεγονός είναι ότι το φυτό αυτό  αποτελεί μιαν ακόμη  πολύτιμη πηγή, από τις άπειρες που η φύση έχει προικίσει τον ευλογημένον αυτόν τόπο, που μένει και αυτή ... αναξιοποίητη.

      (Το παρόν κείμενο είναι απόσπασμα του σχετικού άρθρου που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Γεωργία – Κτηνοτροφία» εκδ. ΑγροΤύπος και το « Hellenic Plant Protection Journal »).

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι A

1. Βuchelos, C. T., Evergetis, E. 2011. First record of Lixus umbellatarum Fabr.(Col.: Curculionidae) in Greece, on the medicinal herb Opopanax chironium, Hellenic Plant Protection Journal 4:53-56

2. Γεννάδιος, Π.Γ. 1959. Λεξικόν Φυτολογικόν, Εκδ. Μ. Γκιούρδα, Αθήναι

3. Dioscorides Pedanius Medicus, De materia medica “Pedanii Dioscuridis Anazarbei de materia medica”libr.V, ed. Wellman, M. Berlin (1907-1914 repr.1958)

4. Καββαδάς, Δ.Σ. 1956. Εικονογραφημένον Βοτανικόν - Φυτολογικόν   Λεξικόν, Αθήναι

5. Strid, A. 1986. The mountain flora of Greece, Cambridge Univ. Press, Vol.1 pp.714   

6. Theophrastus “De Causis Plantarum” (Περί Φυτών Ιστορίαι) Vol.II, books 3-4, παρ.9, 15, 4-7 Loeb Classical Library, N⁰ 474 ed.& transl. B. Einarson,G.Link

7. Tutin, G.T. et al. 1972. Flora Europaea, Cambridge Univ. Press, Vol.3, pp. 360

Αλθαία (νερομολόχα ή δενδρομολόχα)

Γνωστά - άγνωστα φυτά

Αλθαία

(νερομολόχα ή δενδρομολόχα)

Το καλλωπιστικό και φαρμακευτικό φυτό Αλθαία (νερομολόχα ή δενδρομολόχα) Alcea rosea  με συνώνυμα:   Althaea officinalis, Althaeachinensis, Althaea ficifolia, Lavatera arborea  κ.ά. ανήκει στην οικογένεια Malvaceae, όπου και η κοινές μολόχες Malva rotundifoliaκαι Malva sylvestris.

Η ονομασία Malva και Malvaceae προέρχεται από την ελληνική λέξη  μαλάχη  (= μολόχα), λόγω της μαλακής υφής των φύλλων. Το όνομα του γένους (Althaea), προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμααλθαίνω = θεραπεύω.

Το φυτό είναι ιθαγενές της Ευρώπης και της δυτικής Ασίας. Βρίσκεται συνήθως σε όχθες ποταμών (νερομολόχα) και αστικούς κήπους και προτιμά υγρά, αλατώδη και αμμώδη εδάφη. Αλλού καλλιεργείται ως καλλωπιστικό και αλλού αποτελεί επιθετικό ζιζάνιο.

Τα στελέχη του φθάνουν το 1  -  2,5 μέτρα ύψος. Ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο.  Τα άνθη παρουσιάζουν ποικιλία χρωμάτων από λευκό μέχρι έντονο πορφυρό, με ενδιάμεσα το κίτρινο και το πορτοκαλί.

Στην άνθησή του, είναι πραγματικά πολύ όμορφο και εντυπωσιακό.

Οι καρποί είναι πεπλατυσμένοι σε σχήμα νομίσματος, που φυτρώνουν εύκολα όπου πέσουν. Η σπορά τους γίνεται ενωρίς την άνοιξη. Εάν δεν φυτρώσουν, μπορούν να διατηρηθούν στο έδαφος και πάνω από 5 χρόνια.

Οι ρίζες και τα φύλλα του έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες (officinalis), κατά των οξέων του στομάχου, του έλκους και της γαστρίτιδος, βοηθούν στον ειλεό, την κολίτιδα, την εγκολπωματίτιδα, και το ευερέθιστο έντερο .  Επίσης για τα μωρά που βγάζουν δόντια, για φλεγμονές στόματος (πλύσεις) κ.ά.. Οι ρίζες είναι διουρητικές, μαλακτικές και επουλωτικές. Χρησιμοποιούνται σε πεπτικές διαταραχές, φλεγμονές του στόματος (π.χ. ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα), γαστρίτιδα και έλκος δωδεκαδακτύλου. Τα φύλλα είναι αποχρεμπτικά, και ιδίως τα άνθη, έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες στο αναπνευστικό σύστημα όπως στη βρογχίτιδα και τον επίμονο βήχα.  Τα  άνθη: Για φλεγμονές του δέρματος, πυώδη εξανθήματα, αποστήματα.  Δεν είναι δυνατόν να ξεχάσω το «μολοχάνθι» της γιαγιάς για τα μωρά.Οι σπόροι: έχουν αντιπυρετική, διουρητική και μαλακτική δράση (η γιαγιά τους έβραζε και χρησιμοποιούσε το ζουμί κατά του στομαχόπονου και της δυσπεψίας).

Η δενδρομολόχα χάρις στην υψηλή περιεκτικότητα σε βλέννα, θα μπορούσε να συμπεριληφθεί σε δίαιτα για τη θεραπεία της φυματιώσεως καθώς, βοηθά στην απορρόφηση και αποβολή τοξινών από το σώμα και έχει αντιφλεγμονώδεις, αποχρεμπτικές και ελαφρώς καθαρτικές ιδιότητες.

Εξωτερική χρήση: Τσάι από φύλλα και άνθη δενδρομολόχας, χρησιμοποιούνται ως κομπρέσα, για αρκετά δερματικά προβλήματα.Σε περίπτωση εγκαύματος από την ήλιο βοηθά το έγχυμα από φύλλα ή από κομμάτια ρίζας.

Χρησιμοποιείται ήδη από την αρχαιότητα (Ιπποκράτης, Διοσκουρίδης) και καλλιεργούταν στους κήπους των μοναστηριών τον Μεσαίωνα.

Σύμφωνα με τις αφηγήσεις του Έλληνα φιλόσοφου Θεόφραστου το μείγμα δενδρομολόχας και κρασιού, ήταν στην αρχαιότητα δοκιμασμένο μέσο κατά του βήχα. Η ρίζα πωλούταν ως φάρμακο για τον πονόλαιμο. Ο Οράτιος το αναφέρει ως συστατικό της διατροφής του και υπακτικό.

Τα νεαρά φύλλα του φυτού, ιδιαίτερα στους Άραβες, μαγειρεύονται, τα άνθη και οι οφθαλμοί χρησιμοποιούνται σε σαλάτες και σούπες ενώ τα μεγαλύτερα φύλλα γίνονται νόστιμο περιτύλιγμα για ντολμάδες... Θα μπορούσε κάλλιστα να υπαχθεί και στα φυλλώδη λαχανικά... Τολμώ να υπονοήσω  και άλλη μια χρήση των μεγάλων φύλλων της δενδρομολόχας, η οποία διαφαίνεται σε μια από τις ονομασίες της στην αγγλική, που είναι “Irish toilet paper”!!

Apion (Rhopalapion) longirostre 

Εκείνο  που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τον πολλαπλασιασμό και την εξάπλωση του είναι το Apion(Rhopalapion) longirostre (Coleoptera,  Curculionidae,  Apioninae),  αν κρίνουμε από την μεγάλη προσβολή που μπορεί να προκαλέσει στους σπόρους. Χαρακτηριστικά μορφολογικά στοιχεία του είναι το μικροσκοπικό  μέγεθος (μήκος  σώματος 2 - 3 mm χωρίς το ρύγχος), το απιοειδές (άπιον = αχλάδι) σχήμα του, οι λευκές τρίχες που καλύπτουν όλο το σώμα, τα χρώματος πορτοκαλί  πόδια του και το υπερβολικά μακρύ ρύγχος του θήλεος.  Άρρενα και θήλεα, κινούνται επάνω στο φυτό συνεχώς, αλλά πολύ συχνότερα «ερωτοτροπούν»  ...τρώγοντας!  (βλ. εικόνα).

Εχθροί του φυτού είναι επίσης τα σαλιγκάρια και οι γυμνοσάλιαγκες, ενώ το φύλλωμα προσβάλλεται εύκολα από την σκωρίαση Puccinia malvacearum.  

(Το παρόν κείμενο είναι απόσπασμα του σχετικού άρθρου που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Γεωργία – Κτηνοτροφία» εκδ. ΑγροΤύπος.)

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.  Blamey, M. & Grey-Wilson, C. (1989). Flora of Britain and Northern Europe. ISBN 0-340-40170-2

2.  Botanica: The Illustrated AZ of over 10000 garden plants and how to cultivate them. Könemann, 2004. p. 514. ISBN 3-8331-1253-0

3.  Buchelos, C. Th. (1989) A contribution to Coleoptera collected on thistles in Southern Greece Entomologia Hellenica 7 / 1989: 7 – 12

4.  Ehret, J. M. (1983): Apion (Rhopalapion) longirostre, espèce nouvelle pour la France (Coleoptera, Curculionidae). - L'Entomologiste, Paris 39(1),

5.  Floch, M, & White, J. Management of diverticular disease is changing. World J Gastroenterol.2006;12(20):3225-8.

6.  KNUTELSKI, S. & PETRYSZAK, B. (1997): NOUVELLES DONNÉES SUR LA RÉPARTITION EN EUROPE DE RHOPALAPION LONGIROSTRE OLIVIER, 1807 (COLEOPTERA APIONIDAE). - L’ENTOMOLOGISTE 53(2), 51-53

7 .  Vermeulen, N. (1998): The Complete Encyclopedia of Container Plants. Rebo International, Netherlands, 1998. p. 158

Aρτεμισία ή αψινθιά

artemisia steleriana

Artemisia absinthium (αρτεμισία ή αψινθιά)

Το φυτό

Η αψινθιά (Artemisia absinthium), είναι γνωστή και ως αψιθιά,αγριαψιθιά, απιστιά, πέλινο, πισιδία, λεβιθόχορτο, τραχούρι, δρακόντιο,μελιτίνη, μυρμηγκοβότανο και αβροβότανο. Η ονομασία του προέρχεται από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις αρτεμισία, προς τιμήν της Θεάς Αρτέμιδος και αψίνθιον = πικρό.

Πρόκειται για ξηρόφυτο ποώδες πολυετές φυτό που ανήκει στην ΟικογένειαAsteraceae. Ευδοκιμεί στις εύκρατες και θερμές χώρες ως αυτοφυές σε άγονες και βραχώδεις περιοχές. Στην Ελλάδα συναντάμε επτά διαφορετικά είδη αψιθιάς, κυρίως στα ορεινά δάση της Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας, αλλά και στην Κρήτη. Ανθοφορεί μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου, φτάνει σε ύψος τα 2 μέτρα και έχει ξυλώδη ρίζα. Θέλει ήλιο και λίγο πότισμα. Ταιριάζει σε βραχόκηπους και παραθαλάσσια φύτευση. Κλαδεύουμε ελαφρά μετά το τέλος της ανθήσεως.

artemisia absinthium

Γραπτές πηγές αναφέρουν τη χρήση του, για ιατροφαρμακευτικούς λόγους από πολλούς λαούς κατά την αρχαιότητα, μεταξύ των οποίων οιΈλληνες , οι Σουμέριοι και οι Αιγύπτιοι. Κατά τον Μεσαίωνα, η βρασμένη αψιθιά χρησιμοποιούταν για να θεραπεύσει τη δυσπεψία.
Το φυτό χρησιμοποιούσαν από τα χρόνια τουΙπποκράτη για την αντιμετώπιση των επιδημιώνκαι σαν έντομο-απωθητικό άρα καιανθελονοσιακό (κουνούπια). Θεωρούσαν ότι δυναμώνει την μνήμη και την λογική, βοηθά στουςπόνους στους μύες, τις αρθρώσεις και τουςσυνδετικούς ιστούς, δυναμώνει την όραση, βαθαίνει τον ύπνο. Σε περιόδους επιδημιών χολέρας και πανώλης κρέμαγαν το φυτό στις κατοικίες και κάπνιζαν τους χώρους καίγοντας βλαστούς αψιθιάς. «…όταν ανακατεύεις το μελάνι με έγχυμα αψιθιάς τα ποντίκια δεν αγγίζουν τους παπύρους ...» (Διοσκουρίδης). Τα αποξηραμένα φύλλα του φυτού, όταν τοποθετηθούν στα ρούχα, απωθούν τους σκώρους. 

artemisia absinthium

Οι χυμοί τους έχουν πικρή γεύση και από αυτό το φυτό εξάγεται ένα αιθέριο έλαιο η αψίνθη, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί κατά το παρελθόν για τις αντιελμινθικές, αιμοστατικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιπυρετικές, αντισηπτικές καιδιουρητικές ιδιότητές του, καθώς και για την παρασκευή του αλκοολικού ποτού αψέντι αλλά και του βερμούτ (vermouth) που είναι η γερμανική ονομασία της αψιθιάς.

Η χρήση του αιθέριου ελαίου της αψιθιάς ως αρωματικού, καταργήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν ανακαλύφθηκε ότι το συστατικό θουγιόνη που περιέχει σε υπερβολικές δόσεις, προκαλεί βλάβη στο νευρικό σύστημα καιπαραισθήσεις. Η σημερινή νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 1988, συνιστά πως «το αψέντι μπορεί να πωλείται νόμιμα υπό την προϋπόθεση να μην περιέχει περισσότερο από 10mg  θουγιόνης».

artemisia annua

Θεραπευτικές χρήσεις

Η αρτεμισινίνη (ολοτρανσφαιρίνη), είναι η φαρμακευτικώς δραστική ουσία του παραδοσιακού ανθελονοσιακού εκχυλίσματος του Artemisia absinthium.

Σε αντίθεση με τη κινίνη, ή άλλα ανθελονοσιακά φάρμακα, δεν περιέχει στο μόριό της άζωτο και ητοξικότητά της είναι συγκριτικά ελάχιστη.

Τα συνδυαστικά φάρμακα, μίγματα παραγώγων της αρτεμισινίνης και συνθετικών ανθελονοσιακών φαρμάκων, έχουν εγκριθεί από τον World Health Organization,  και το Αμερικανικό Center for DiseasesControl and Prevention, για τη θεραπεία της ελονοσίας.

 Είδη του γένους Artemisia παράγουν μεγάλον αριθμό τερπενοειδών, μεταξύ των οποίων και τηνψυχοτρόπο  νευροτοξίνη θουγιόνη. Σε συμπυκνωμένη σύνθεση, καταπολεμά ιπτάμενα και έρποντα έντομα (μύγες, κουνούπια,  κατσαρίδες, μυρμήγκια, ψύλλους  και ακάρεα).

artemisia absinthium

Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Life Sciences, η αρτεμισινίνη σε συνδυασμό με σίδηρο, μπορεί να σκοτώσει 98 % των καρκινικών κυττάρων του μαστού σε 16 ώρες. Το βότανο προκάλεσε μείωση 28 % στα κύτταρα καρκίνου του μαστού, αλλά όταν συνδυάζεται με σίδηρο, ο καρκίνος εξαφανίζεται. Πιο ενδιαφέρον, είναι ότι τα φυσιολογικά κύτταρα δεν επηρεάζονται αρνητικά.

Πολλές άλλες μελέτες έχουν ήδη διεξαχθεί, για να αποδείξουν ότι και το εκχύλισμα από το Artemisia annua, μπορεί να εξαλείψει αποτελεσματικά τη νόσο παρουσία σιδήρου.

Η αψιθιά χρησιμοποιείται επίσης σε περιπτώσεις καταθλίψεως, για την καταπολέμηση του διαβήτη και εξομαλύνει την έμμηνο ρύση.
Με απόσταξη των φύλλων και των ανθέων εξάγεται λάδι ανθελμινθικό, τονωτικό, εφιδρωτικό, αντισηπτικό, αντικαρκινικό και αντιπυρετικό. Οι εταιρείες βιοτεχνολογίας, σύντομα θα παράξουν συνθετικώς τις φαρμακευτικές αυτές ουσίες...Τα ξεραμένα φύλλα της όταν τοποθετηθούν στα ρούχα, αποκρούουν τους σκώρους. Αποθαρρύνει τους γυμνοσάλιαγκες και τα έντομα και για αυτό σήμερα χρησιμοποιείται στην παρασκευήεντομοαπωθητικών αλλά και εντομοκτόνων.

Προσθήκη λεζάντας

Προσοχή

Απαγορεύεται στις θηλάζουσες, στιςεγκυμονούσες γιατί διεγείρει τη μήτρα, στους νευρικούς καιευέξαπτους, όπως, επίσης, και αυτούς που υποφέρουν απόγαστρεντερικές παθήσεις. Εάν γίνει κατάχρηση, μπορεί να προκαλέσει νευρικές διαταραχές. Χρησιμοποιείτε τα βότανα πάντοτε υπό την επίβλεψη ενός ειδικού, κυρίως όταν παίρνετε ταυτοχρόνως άλλα φάρμακα ή βότανα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Baumann IC, Glatzel H, Muth HW (1975). Untersuchungen der Wirkung von Wermut (Artemisia absinthium L.) auf die Gallen- und Pankreassaft-Sekretion des Menschen. Z Allgemeinmed 51(17): 784-79

Chialva F, Liddle PAP, Godlia G (1983). Chemotaxonomy of wormwood (Artemisia absinthium L.). (I. Composition of the essential oil of several chemotypes). Z Lebensm Unters Forsch 176: 363-366

Chiasson H, Belanger A, Bostanian N et al. (2001). Acaricidal properties of Artemisia absinthium and Tanacetum vulgare(Asteraceae) essential oils. J Econ Entomol 94(1): 167-171

Πλίνιος ο πρεσβύτερος, Naturalis Historia (Φυσική Ιστορία) 27.

Del Castillo J, Anderson M, Rubottom GM (1975). Marijuana, absinthe and the central nervous system. Nature 253(5490): 365-366

Dettling A, Grass H, Schuff A et al. (2004). Absinthe: attention performance and mood under the influence of thujone. J Stud Alcohol 65: 573-581

Council of Europe (2008)   Absinthii herba   European Pharmacopoeia 6^th ed. Wormwood  01/2008:1380 

Hernandez H, Mendiola J, Torres D et al. (1990). Effect of aqueous extracts of Artemisia on the in vitro culture of Plasmodium falciparum. Fitoterapia 61(6): 540-541

Juteau F, Jerkovic I, Masotti V et al. (2003). Composition and Antimicrobial Activity of the Essential Oil of Artemisia absinthiumfrom Croatia and France. Planta Med 69: 158-161

Kalemba JG, Kurowska A, Majda T et al. (1993). Analysis of essential oils in aspects of their influence to insects. Zeszyty. Nauk.Politechnik. Lodz. 589: 5-14

Kaul VK, Nigam SS, Banerjee AK (1978). Insecticidal activity of some essential oils. Ind J Pharm 40(1): 22

Tribulus terrestis  (Τριβόλι)

το βότανο της τεστοστερόνης

Κωνσταντίνος Θ. Μπουχέλος

Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

T

Το Tribulus terrestis (τριβόλι, τριόλι, πεντάξυλο ή κολλιτσίδα) ανήκει στην Οικογένεια Zygophyllaceae.  Είναι ένα πανάρχαιο έρπον ζιζάνιο των αγρών, το οποίο υπάρχει σε όλα τα εύκρατα και τροπικά κλίματα του πλανήτη.

 Στην Ελλάδα το βρίσκουμε σχεδόν παντού, να αναπτύσσεται σαν χαλί στα μέρη που φυτρώνει. Ανθίζει κάθε χρόνο από Μάιο μέχρι Οκτώβριο. Ο καρπός του ο οποίος αναπτύσσεται στη βάση των φύλλων είναι αγκαθωτός, επίπεδος, στρογγυλός και αποτελείται από 5 σπόρους. Ο κάθε σπόρος φέρει τρία άνισα σκληρά αγκάθια απ’ όπου και το όνομά του. Τα αγκάθια του αυτά είναι με τέτοιο τρόπο δομημένα (ώστε πάντα κάποιο από αυτά να κοιτάζει προς τα πάνω). Έτσι, διαπερνούν με ευκολία ρούχα, παπούτσια, δέρματα, από όπου προκύπτει και η έκφραση "τριολίστηκε" ή "τριβολίστηκε". 

Η κατασκευή αυτή, αποτέλεσε έμπνευση για τους αρχαίους ώστε να κατασκευάσουν ένα ύπουλο όπλο που ήταν μια σιδερένια κατασκευή, σαν καρφί με τέσσερις αιχμηρές καταλήξεις. Οι αρχαίοι Έλληνες το ονόμαζαν τετράεδρον ή τρίβολον και οι Ρωμαίοιmurex ferreus (σιδηρούς τρίβολος). Ήταν η καταστροφή για το ιππικό των εχθρών. Η πρώτη αναφορά χρήσεως αυτού του όπλου, μας παραπέμπει στο 331 π.Χ., στην μάχη των Γαυγαμήλων, όπου ο στρατός του Δαρείου του 3^ου έσπειρε με τριβόλους την περιοχή για να ανακόψει το ιππικό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Παρόμοια κατασκευή από χονδρό σύρμα, χρησιμοποιήθηκε και στον πόλεμο του Βιετνάμ.

Όμως το βότανο, αυτό δίνει λύση σε πολύ σοβαρά προβλήματα που έχουν σχέση με την σεξουαλική υγεία ανδρών και γυναικών. Είναι ένα από τα καλύτερα φυσικά αφροδισιακά, που χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες.

Στους άνδρες: Προκαλεί  την έκκριση τεστοστερόνηςαυξάνοντας τα επίπεδα της ωχρινοτρόπου ορμόνης, βοηθά στηνσπερματογένεση αυξάνοντας τον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, την στυτική δυσλειτουργία, την πρόωρη εκσπερμάτιση, και βελτιώνει τη λειτουργία του προστάτη και καταπολεμά τηνγυναικομαστία.  Δικαίως ονομάζεται και «φυσικό βιάγκρα».

Πολλοί «body builders» το χρησιμοποιούν για την ανάκτηση των επιπέδων τεστοστερόνης, μετά την χρήση αναβολικών και συχνά αποτελεί συστατικό τονωτικών της ινδικής θεραπευτικής Ayurveda.

Σε  έρευνες που έγιναν σε Ρωσία και Βουλγαρία, ότι οι αφροδισιακές ιδιότητες του φυτού οφείλονται στηνProtodioscin, μια στεροειδή σαπωνίνη, η οποία απαντάται σε αρκετά φυτά των Οικογενειών Zygophyllaceae(Tribulus),  Dioscoreaceae (Dioscorea) και Fabaceae (Trigonella) και κυρίως στα φύλλα τους.

Στις γυναίκες: Τονώνει την σεξουαλική διάθεση, βελτιώνει την αναπαραγωγική λειτουργία και την ωορρηξία, βοηθάει σε περιπτώσεις προεμμηνορροϊκού συνδρόμου, στη ρύθμιση των ορμονών στην έμμηνο ρύση, στην εμμηνόπαυση, μειώνει τα ψυχοσωματικά προβλήματα που προκαλούνται από αυτή όπως: αϋπνία, υπερένταση, άσχημη διάθεση, πόνος στην κοιλιακή χώρα, υπερευαισθησία και υπεραιμία χωρίς προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πιέσεως.

Έχει όμως και πλείστες άλλες θεραπευτικές  ιδιότητες όπως: αντικαταθλιπτικές, αντιϋπερτασικές, χωνευτικές,αποτοξινωτικές,  βοηθά στη δόμηση των μυών, αυξάνει την ζωτικότητα του οργανισμού, βοηθάει στην αντιμετώπιση παθήσεων που αφορούν στο ουροποιητικό σύστημα όπως η δυσουρία, ρυθμίζει την κυκλοφορία του αίματος,καθαρίζει τα νεφρά από πυοσφαίρια και αιμοσφαίρια και  βοηθάει σε περιπτώσεις υπερτάσεως.

Ενδείκνυται επίσης: σε περιπτώσεις ιλίγγου και πονοκεφάλων, νευρικών διαταραχών,  δυσκοιλιότητας, υψηλής χοληστερόλης,  κοινών κρυολογημάτων, του άσθματος, του βήχα, στην αποβολή πτυέλων αλλά και σε δερματικές παθήσεις όπως: η ψωρίαση και ο έρπης, αλλά και σε οφθαλμολογικά προβλήματα όπως η επιπεφυκίτις. Αναλόγως της περιπτώσεως, χρησιμοποιούνται τα φύλλα, ο καρπός και η ρίζα.

Προσοχή:
Το τριβόλι πρέπει να αποφεύγεται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης καθώς και από άτομα: με καρδιακά προβλήματα, έλκος στομάχου ή ηπατικές διαταραχές. Όταν γίνεται συστηματική χρήση βοτάνων, πρέπει πάντα, να υπάρχει εποπτεία ειδικού ιατρού.

_{Βιβλιογραφία}

Brown, G.A. et al. (2001). "Endocrine and lipid responses to chronic androstenediol-herbal supplementation in 30 to 58 year old men". J. Am. Col.l Nutr. 20 (5): 520–8.

Bucci, L.R. (2000). "Selected herbals and human exercise performance". The American journal of clinical nutrition 72 (2 Suppl): 624S–36S.

_{Gauthaman, K. et al. "Aphrodisiac properties of Tribulus terrestris extract (Protodioscin) in normal and castrated rats". Life Sciences. 71.12 (2002):1385-96.}

Hassan, L.G., K.J. Umar and A. Usman, 2005. Nutrient content of the leaves ofTribulus terrestri (Tsida.). J. Trop. Biosci., 5: 77-82.

_{Jameel ,J.K .et al. Gynaecomastia and the plant product "Tribulus terrestris". Breast. 13.5 (2004):428-30.}

_{Κουμανούδης, Σ. (1958) Λεξικόν Λατινοελληνικόν Σπανός, Χ. Αθήναι}

_{Phillips, O.A. et al. (2006) "Antihypertensive and vasodilator effects of methanolic and aqueous extracts of Tribulus terrestris in rats".  Journal of Ethnopharmacology. 104.3 (2006):351-5.}

Plinius XI, (1991) in: Natural History - A Selection. Pliny the Elder, (Translated by John F.Healy). Penguin Books, London: pp.157-158.

Rogerson, S. (2007). "The effect of  5 weeks of  Tribulus terrestris supplementation on muscle strength and body composition ". The Journal of Strength & Conditioning Research 21 (2): 348–53

Σταματάκος, Ι. (1972) « Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης », Βιβλιοπρομηθευτική, Αθήναι, 1261 σελ.

αρθρα με ανάλογα θέματα:

τριβόλι:το βότανο της σεξουαλικής υγείας

Eχῖνος o θεραπευτικός

Echinacea (Eχινάκια)

Eχῖνος o θεραπευτικός

Το φυτό         

Πρόκειται για το πολυετές βότανο που αναπτύσσεται στους λειμώνες της Δυτικής B. Αμερικής και καλλιεργείται στην Ευρώπη. Ανήκει στην οικογένεια των Asteraceae.  Ονομάστηκε έτσι από την ελληνική λέξη ἐχῖνος (αχινός), για τα αγκαθωτά άνθη του.

Η επιστημονική ονομασία του φυτού είναι Echinacea angustifolia (με λεπτά φύλλα). Υπάρχει σε πολλές χρωματικές ποικιλίες ανθέων (E. purpurea (πορφυρή), E. paradoxa x purpurea, E. pallida (ωχρή), Ρurpurea-rubinstern, Purple Emperor, Hot Papaya, Gemini Pink, Pink Sorbet, Double Orange, Wild Berry, Marmalade, Green Jewel, Gum Drop, Glowing Dream, Rubinglow, Tiki Torch, Μilkshake (λευκή), Guava Ice, Piccolino,Magnus, Razzmatazz, Butterfly Kisses, Baby Swan Deep Pink, και φυσικά ... Julia!

Μερικά είδη του φυτού Echinacea, καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά σε κήπους. Διατηρούν ένα ελκυστικό φύλλωμα όλο τον χρόνο και αντέχουν σε ποικιλία συνθηκών.

Υπήρξε ένα από τα πιο διαδεδομένα βότανα των Ινδιάνων, που το χρησιμοποιούσαν για να θεραπεύουν από μολύνσεις (πονόλαιμο, βήχα, πονοκέφαλο) μέχρι και δαγκώματα φιδιών.

 Το Echinacea έχει αποδειχθεί ότι έχει αντισηπτικές και αντιϊικές ιδιότητες, ενώ ταυτόχρονα διευρύνει τα αιμοφόρα αγγεία. Το βότανο αυτό χρησιμοποιείται παραδοσιακά στην αντιμετώπιση των «καλόγερων» (δοθιήνες), της σηψαιμίας, των αποστημάτων και του ψευδάνθρακα (ερεθισμένοι θύλακες τριχών).

Μετά την εμφάνιση των αντιβιοτικών, η χρήση του περιορίστηκε αρκετά. Από το 1970, λόγω της τάσεως για την εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων, άρχισε και πάλι να διαδίδεται ευρύτερα.

Τώρα είναι ένα από τα πιο γνωστά και διαδεδομένα βότανα, καθώς οι θεραπευτικές του ιδιότητες συνδέθηκαν με την αντιμετώπιση του κοινού κρυολογήματος. Υπάρχουν εννέα ποικιλίες του φυτού, εκ των οποίων οι τρείς χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς.

Χρήσιμα μέρη είναι ολόκληρο το φυτό, δηλαδή η ρίζα, τα φύλλα και τα άνθη του, παρ’ όλο η μεγαλύτερη συγκέντρωση των δραστικών ουσιών βρίσκεται στις ρίζες του, που περιέχουν πολυσακχαρίτες , αιθέρια έλαια, φλαβονοειδή, βιταμίνη C, ελαϊκό οξύ κ.ά.

Το βότανο περιέχει πτητικό έλαιο, γλυκοσίδες, αμίδες, φαινόλες, αντιβιοτικά πολυακετυλένια, ινουλίνη, λιπαρά οξέα, σίδηρο, πρωτεΐνες, τανίνες και βιταμίνες Α, και E.

Πως δρα 

Οι πολυσακχαρίτες του φυτού διεγείρουν την δράση των Τ-Λεμφοκυττάρων, που παράγουν αντισώματα τα οποία καταστρέφουν τους νοσογόνος παράγοντες (ιούς, μικρόβια, μύκητες), γεγονός που εξηγεί την αποτελεσματικότητα του φυτού σε στρεπτοκοκκικές και σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις και φλεγμονές.

Στο αίμα επιταχύνει τη φαγοκυττάρωση και καταστρέφει τα βακτήρια. Καταστέλλει την ανάπτυξη των τρυπανοσωμάτων Leishmania donovani,  L. major, και Trypanosoma brucei. Σε κυτταρικό επίπεδο ελαττώνει την παραγωγή του ενζύμου υαλουροδινάση, που καταστρέφει το υαλουρονικό οξύ και οδηγεί σε διάσπαση του συνδετικού ιστού.

 Όσο πιο ενωρίς χρησιμοποιηθεί σε μια εξελισσόμενη προσβολή του οργανισμού, τόσο πιο αποτελεσματική είναι. Για τον ίδιο λόγο είναι χρήσιμη και η «προληπτική» λήψη της σε περίοδο υψηλής νοσηρότητας.
Χρησιμοποιείται πρωτίστως για την τόνωση του ανοσοποιητικού και του λεμφικού συστήματος, γι’ αυτό και αποτελεί την πρώτη επιλογή όταν πρέπει να ενισχυθεί η άμυνα του οργανισμού έναντι των λοιμώξεων του αναπνευστικού (γρίπη, κρυολόγημα). Συχνά χρησιμοποιείται και για την καταπολέμηση φλεγμονών και μολύνσεων (ουρολοιμώξεις), κολικών και δερματικών παθήσεων (ψωρίαση, έρπις, έλκος, πληγές, εγκαύματα, ακμή)..

Στην αγορά, εκτός από φρέσκο και αποξηραμένο βότανο που γίνεται ρόφημα, υπάρχουν εκχύλισμα, σιρόπια, βάμματα, κάψουλες, ταμπλέτες, και αλοιφές. 

Ασφαλής χρήση

H εχινάκια δεν είναι τοξική, ενώ οι παρενέργειες που μπορεί να έχει σχετίζονται, ως επί το πλείστον, με ήπιες στομαχικές διαταραχές, αρκεί να λαμβάνεται σωστά. H χρήση της απαγορεύεται σε παιδιά κάτω των 4 ετών, σε εγκύους και γυναίκες που θηλάζουν, όπως και σε άτομα που πάσχουν από , αυτοάνοσα νοσήματα, ανεπάρκειες του ανοσοποιητικού συστήματος. Επίσης, δεν πρέπει να λαμβάνεται από όσους χρησιμοποιούν φάρμακα όπως η κορτιζόνη, γιατί οι ειδικοί πιστεύουν ότι το βότανο καταστέλλει τη δράση τους.

Δεν πρέπει να λαμβάνεται για περισσότερο από 2 μήνες, επειδή χάνει την αποτελεσματικότητά της και μπορεί να μειώσει την άμυνα του οργανισμού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 
"Herbal Medicines", C A Newall, L A Anderson, J D Phillipson, The Pharmaceutical Press,1996.

 Dorn M, et al. Placebo-controlled double-blind study of Echinacea pallida radix in upper respiratory infections.Complement Ther Med 3: 40-42, 1997.Braunig B, et al. Echinacea purpurea root for strengthening the immune response in flu-like infections. Z  Phytother 13: 7-13, 1992.

 Brinkeborn R, Shah D, Geissbuhler S, et al. Echinaforce in the treatment of acute colds. Schweiz Zschr Gunsheits Medizin 10: 26-29, 1998. 
Wacker A and Hilbig W. Virus inhibition by Echinacea purpurea. Planta Med, ,33:89-102, 1978.

Mose J. Effect of echinacin on phagocytosis and natural killer cells. Med Welt, 34:1463-1467, 1983.

Hypericum perforatum (Σπαθόχορτο)

Hypericum perforatum  (Σπαθόχορτο)

Το βάλσαμο των αρχαίων Σπαρτιατών

Κωνσταντίνος Θ. Μπουχέλος

Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Το φυτό

Πρόκειται για θαμνώδες φυτό με έντονα κίτρινα άνθη. Η επιστημονική ονομασία του φυτού είναι Hypericum perforatum(υπερικόν το διάτρητον). Ανήκει στην Τάξη Malpighiales και την Οικογένεια Hypericaceae.

Λέγεται και: Βάλσαμο, βαλσαμόχορτο, λειχηνόχορτο, σπαθόχορτο, σπαθίδα, περίκη, βότανο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, υπερικό, St. John’s wort.

Το ύψος του φτάνει τα 60 εκατοστά. Τα άνθη είναι κίτρινα με πέντε πέταλα και με έντονα προβαλλόμενους στήμονες, που βγάζουν έναν κόκκινο χυμό. Φύεται σε αφθονία στην Ελλάδα, κυρίως στη Μακεδονία και στα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου.

 Είναι γνωστό εδώ και περίπου 2.500 χρόνια για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Μύθοι που σχετίζονται με το υπερικό, υπάρχουν και στην αρχαία Κίνα, Ινδία, και Αίγυπτο.

Στις χώρες αυτές πίστευαν πως τα φυτά που ανθίζουν στις αλλαγές των εποχών θεωρούνταν θεραπευτικά και μαγικά. Το υπερικό που ανθίζει στο θερινό ηλιοστάσιο, και με τα κίτρινα άνθη του γιόρταζαν τον ήλιο, το φως, τη ζωή. Στην Ευρώπη και την Ελλάδα, όπου και ενδημεί, έχει χρησιμοποιηθεί από αιώνες. Οι αρχαίοι έλληνες επίσης το ονόμαζαν “βότανο της λιακάδας“, γιατί επιδρούσε θετικά σε μελαγχολικά άτομα.

Ο Ιπποκράτης, ο Γαληνός, ο Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος το χρησιμοποιούσαν ως αναλγητικό, διουρητικό, εμμηναγωγό, αντιδιαρροϊκό, επουλωτικό και αντιπυρετικό. Παλαιότερα, δεν υπήρχε σπίτι που να μη διατηρείται ένα μπουκαλάκι με βάλσαμο (το εκχύλισμα του άνθους του υπερικού), ώστε να αντιμετωπίζονται πληγές και μυαλγίες.  Είναι το περίφημο “βάλσαμο” των αρχαίων Σπαρτιατών, με το οποίο θεράπευαν τις πληγές τους από τα σπαθιά μετά τη μάχη. Έτσι πήρε και την ονομασία σπαθόχορτο.

Ιδιότητες

Το κόκκινο χρώμα, με το οποίο χρωματίζεται το έλαιο, οφείλεται σε δύο ουσίες, την υπερικίνη και την υπερφορίνη. Οι ουσίες αυτές θεωρούνται πως δρουν ως αντιβιοτικά, αντισηπτικά, βακτηριοκτόνα και αντιφλεγμονώδη και πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει πως, ιδίως η υπερφορίνη του, αναστέλλει την ανάπτυξη των καρκινικών όγκων. Επίσης το σπαθόχορτο περιέχει ξανθόνες, φαινολικά οξέα, κουμαρίνη και τανίνη, με διουρητικές και στυπτικές ιδιότητες καιφλαβονοειδή, ουσίες γνωστές για τις ευεργετικές τους ιδιότητες στον οργανισμό και κυρίως στην ψυχική ευεξία. Συνιστάται για το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο  αλλά και για την εμμηνόπαυση. Στις ΗΠΑ, δικαίως θεωρείται υποκατάστατο του Prozac.

Σε  κλινικές δοκιμές με πάνω απο 5.000 συμμετέχοντες από το ίδρυμα Cochrane Collaboration, βρήκαν ότι το υπερικό είχε παρόμοια αποτελεσματικότητα με τα φαρμακευτικά αντικαταθλιπτικά και πολύ λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες. Σίγουρα όμως είναι ένα εκπληκτικό επουλωτικό μέσο και μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά σε περιπτώσεις ήπιας μορφής κατάθλιψης, υστερίας και διαταραχών ύπνου.

Χρήση

Το σπαθόχορτο είναι ίσως ένα από τα σημαντικότερα φυτά της Ελληνικής χλωρίδας. Καλύτερη εποχή είναι στις αρχές του καλοκαιριού, οπότε σίγουρα θα τραβήξουν την προσοχή σας τα χρυσοκίτρινα άνθη του. Οι δραστικές θεραπευτικές ουσίες βρίσκονται σε όλο το φυτό, φύλλα, βλαστούς και άνθη.

Το βρίσκουμε σε μορφή αποξηραμένου βοτάνου, κάψουλας, σπαθόλαδο (έγχυμα σε ελαιόλαδο) ή αλκοολικό διάλυμα. Με τα υπέργεια τμήματα του φυτού μπορούμε να φτιάξουμε αφέψημα του, όπως κάνουμε με το τσάι. Το σπαθόλαδο (βάλσαμο) γίνεται μόνο από τα άνθη του. Το χρησιμοποιούμε αυτούσιο ή ως πρόσθετο σε χειροποίητες αλοιφές, πάνω σε εγκαύματα, πληγές, έλκη καιμολύνσεις.

Προφυλάξεις και αντενδείξεις

Η υπερφορίνη, μία από τις κύριες ουσίες του σπαθόχορτου, είναι φωτοευαίσθητη. Με τη λήψη του σπαθόχορτου να μην γίνεται έκθεση στον ήλιο, επειδή μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις φωτοευαισθησίας και φωτοαλλεργίας. Σε περιπτώσεις εγκυμοσύνης, λοχείας και λήψης αντισυλληπτικών να μη λαμβάνεται το σκεύασμα σε καμία μορφή. Δεν πρέπει να συγχορηγείται με αντικαταθλιπτική αγωγή, καθώς και με βαλεριάνα. Το σπαθόχορτο δεν λαμβάνεται  εφόρου ζωής, αλλά κατά διαστήματα. Άτομα με καρδιολογικά προβλήματα ή υπέρταση να συμβουλεύονται τον ιατρό τους, πριν προχωρήσουν στη λήψη του σπαθόχορτου. Δεν συνιστάται η χρήση του σε παιδιά κάτω των 12 ετών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Beaubrun G, Gray GE. A review of herbal medicines for psychiatric disorders. Psychiatr Serv. 2000;51(9):1130-1134.

Biffignandi PM, Bilia AR. The growing knowledge of  St. John's wort (Hypericum perforatum L) drug interactions and their clinical significance.Curr Ther Res. 2000;61(70):389-394.

De Smet P, Touw D. Safety of St. John's wort (Hypericum perforatum) [letter]. Lancet. 2000;355:575-576.

Geller SE, Studee L. Botanical and dietary supplements for mood and anxiety in menopausal women. Menopause. 2007;14(3 Pt 1):541-9.

Linde K, Mulrow CD. St. John's wort for depression (Cochrane Review). In: The Cochrane Library, Issue 4, 2000. Oxford: Update Software.

Stevinson C, Ernst E. A pilot study of Hypericum perforatum for the treatment of premenstrual syndrome. British Journal of Obstetrics and Gynaecology. 2000;107:870-876.

Yue Q, Bergquist C, Gerden B.  Safety of St. John's wort (Hypericum perforatum)  Lancet. 2000;355:576-577.

Coriandrum  sativum

(Κορίαννον → Κορίανδρον → Κόλιανδρο)

Tο μονοετές φυτό Coriandrum  sativum κατάγεται από την Ελλάδα και Μικρά Ασία και ευδοκιμεί στην νοτιοανατολική Ευρώπη, την βόρειο Αφρική και την Ασία.Aνήκει στην Οικογένεια Apiaceae ή Σκιαδανθή.

Ο Ιπποκράτης συνιστούσε την χρήση του ως φάρμακο.  Τα φύλλα και οι καρποί του είναι πλούσιοι σε αιθέρια έλαια. Στη ιατρική των αρχαίων, το αιθέριο έλαιο των καρπών του, χρησιμοποιείτο ως αναλγητικό, σπασμολυτικό, στομαχικό, μυκητοκτόνο, αφροδισιακό και αποσμητικό. ο ίδιο ο Διοσκουρίδης, ο Θεόφραστος,ο Αριστοτέλης, ο Γαληνός, ο Πλίνιος κ.ά.

Εκείνο που οδήγησε στην χρήση του κόλιανδρου στην ιατρική, ήταν ακριβώς η δυσάρεστη οσμή του. Οι αρχαίοι πίστευαν (και σωστά), ότι κάθε τι με δυνατή και δυσάρεστη οσμή (π.χ. το σκόρδο), θα πρέπει να έχει και ισχυρές θεραπευτικές ιδιότητες. Έτσι, είχε χρησιμοποιηθεί πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών κατά του στρεπτοκόκκου που προκαλούσε το ερυσίπελας.

Στην αρχαιότητα οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τον κόλιανδρο σε όλες του τις μορφές, τόσο τον φρέσκο όσο και τους σπόρους, ως φυσικό συντηρητικό κυρίως για τα κρέατα. Το ίδιο έκαναν και οι Ρωμαίοι που προσέθεταν στον κόλιανδρο κύμινο και ξίδι.

Όσο για τις θεραπευτικές εφαρμογές του, υπάρχει πλήθος αναφορών ήδη από την εποχή του Ιπποκράτη. Για τις πληγές, για τον στρεπτόκοκκο, για τους πονοκεφάλους, τις αιμορροΐδες και ένα σωρό άλλες ασθένειες και τραύματα. Ο Διοσκουρίδης έγραφε ότι η συστηματική χρήση του κόλιανδρου ωφελεί τα μέγιστα στην ανδρική σεξουαλικότητα. Ακόμα και στο «Χίλιες και μία νύχτες» περιγράφεται η ιστορία ενός εμπόρου που μετά από 40 χρόνια ατεκνίας κατάφερε (με τη βοήθεια ενός κοκτέιλ που περιείχε κόλιανδρο) να αποκτήσει παιδιά!

Ο Πλίνιος αναφέρει ότι, αν κάποιος υπέφερε από πονοκεφάλους και έβαζε το βράδυ κάτω από το μαξιλάρι του σπόρους κόλιανδρου, το πρωί θα ήταν περδίκι. 

Στην μαγειρική,  χρησιμοποιούνται τα φρέσκα φύλλα και οι αποξηραμένοι καρποίτου φυτού. Ο κολιαντρος, παρότι Ευρωπαϊκής καταγωγής, χρησιμοποιείται ευρύτατα στην Μεξικανική κουζίνα, με το όνομα cilantro. Η συλλογή των καρπών γίνεται στην αρχή του καλοκαιριού (Ιούνιο - Ιούλιο) και κατόπιν πρέπει να φυλάσσονται σε γυάλινα βάζα.

Στην Ινδική κουζίνα, αποτελεί βασικό συστατικό του κάρρυ και του garam masala ενώ στην Αιθιοπία του berbere. Η χρήση του  κόλιαντρου είναι επίσης πολύ διαδεδομένη στην Κυπριακή κουζίνα. Στην Ιταλία (culantro), τον χρησιμοποιούσαν στην μορταδέλλα, ενώ ακόμη και σήμερα στον Ιταλικό νότο τον προσθέτουν στα λουκάνικα. Στην Ταϊλανδεζικη κουζίνα, χρησιμοποιούνται και οι ρίζες, από τις όποιες παρασκευάζεται  άρτυμα (μπαχαρικό).

Τα φρέσκα φύλλα χρησιμοποιούνται σε πιάτα με κρέας, ψάρι ή λαχανικά. Οι αποξηραμένοι καρποί του έχουν ζεστή και πικάντικη γεύση, και χρησιμοποιούνται ως μπαχαρικό.Στην Γεωργία, χρησιμοποιούν και τις ανθοταξίες με άωρους καρπούς που έχουν ειδικώς έντονη γεύση.

Στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται απότομη αύξηση στη χρήση του κόλιανδρου στη μαγειρική, μετά τις επιτυχίες της Μεξικάνικης και Ταϊλανδεζικης κουζίνας. Η μεγαλύτερη κατανάλωση στην ΕΕ, γίνεται από την Γερμανία.

Εκτός από την συγκομιδή καρπού, μεγάλες ποσότητες χλωρού φυτού παράγονται στην Ινδία, και το μεγαλύτερο μέρος του καταναλώνεται στην εγχώρια αγορά.

Το φυτό θεωρείται σχετικώς ανθεκτικό σε εχθρούς και ασθένειες. Όμως, έχει κατά καιρούς απειληθεί από έντομα όπως: αλευρώδεις Bemisia tabaci (Hemiptera: Aleyrodidae), αφίδες Myzus persicae (Hemiptera: Aphididae),  λεπιδόπτερα όπως τα Spodoptera exigua (Lepidoptera:Noctuidae) και Trichoplusia ni (Lepidoptera: Noctuidae), από νηματώδεις Meloidogyne sp.και Paratrichodorus sp. και βακτήρια όπως τα Pseudomonas spp. Στους εχθρούς προστίθενται βεβαίως και τα σαλιγκάρια.

                                                                        

Chia (Salvia hispanica): οι θαυματουργοί σπόροι των Αζτέκων

Chia (Salvia hispanica): οι θαυματουργοί σπόροι των Αζτέκων

Το ανθοφόρο φυτό Salvia hispanica (συν. S. lavandulifolia), κοινώς γνωστό ως chia, ανήκει στην Οικογένεια Lamiaceae. Περιγράφεται στους «Κώδικες των Αζτέκων» ως ευρέως καλλιεργούμενη και πολύτιμη κύρια τροφή σε 21 από τις 38 επαρχίες των Αζτέκων μαζί με τον αραβόσιτο. Οι σπόροι chia αποτελούσαν βασική τροφή του στρατού των Αζτέκων, ενώ επίσης χρησιμοποιούνταν και για ιατρικούς λόγους. Το όνομα του είδους (hispanica), πρέπει να υπενθυμίζει τις φρικτές γενοκτονίες των Ισπανών λαθροκατακτητών, εις βάρος των αθώων ιθαγενών Ινδιάνων και την εξαφάνιση των πολιτισμών των Αζτέκων. Ίνκα κ.ά.

Είναι ετήσιο φυτό που φθάνει τα 1.75 μέτρα ύψος. Τα άνθη του είναι πορφυρά ή λευκά σε πολλές συστάδες στην κορυφή κάθε κλάδου.

Σήμερα καλλιεργείται συστηματικά στο Μεξικό, Βολιβία, Αργεντινή, Εκουαδόρ, Νικαράγουα, Γουατεμάλα και Αυστραλία η οποία το 2008 ήταν πρώτη σε παραγωγή παγκοσμίως. Οι αγροί, βρίσκονται σε υψόμετρα από 8–2200 μέτρα σε οικοσυστήματα από παράκτιες ερήμους μέχρι τα βροχερά τροπικά δάση. Στην Αργεντινή, υπάρχουν αγροί chia  σε ύψη 900–1500 μέτρων με  χρόνους, από σπορά μέχρι συγκομιδή, 120–180 ημέρες.

Οι σπόροι του συχνά αλέθονται, είτε χρησιμοποιούνται ολόκληροι για θρεπτικά ποτά και για τον εμπλουτισμό διατροφικών προϊόντων. Είναι πλούσιοι σε ω-3 λιπαρά οξέα και το εξαγόμενο από αυτούς έλαιο (25–30%) περιέχει α-λινολεϊνικό οξύ με 55% ω-3, 18% ω-6, 6% ω-9 και 10% κορεσμένα λιπαρά.

Δικαίως θεωρείται υπερτροφή: Κατά το USDA, τα 28gr. σπόροι chia, περιέχουν 9gr. λιπαρών, 5mgr. Κάλιο, 11 gr. φυτικών ινών, 4 gr. πρωτεΐνης, 18% του ημερησίως απαιτούμενου Ασβεστίου, 27% του Φωσφόρου, και 30% του Μαγγανίου. Έχουν 15 φορές περισσότερο Μαγνήσιο από το μπρόκολο, τρεις φορές περισσότερο Σίδηρο από το σπανάκι, έξι φορές περισσότερο Ασβέστιο από το γάλα και δύο φορές περισσότερο Κάλιο από τις μπανάνες. Η θρεπτική αξία τους είναι ισοδύναμη με το σουσάμι και τον λιναρόσπορο!

Το 2009, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενέκρινε τους σπόρους chia ως «καινοτόμον τροφή», επιτρέποντας μέχρι 5% στο αλεύρι για ψωμί.

Οι σπόροι chia διατίθενται σε διάφορες ποικιλίες και μπορούν να καταναλωθούν ωμοί, ψητοί, αλεσμένοι ή αναμεμειγμένοι με νερό. Επίσης, είναι ιδανικό προϊόν για τον εμπλουτισμό διάφορων διατροφικών προϊόντων όπως οι παιδικές τροφές, τα μπισκότα, το γιαούρτι, οι σάλτσες, κ.λπ. Νοτιοαμερικανικοί σπόροι chia υπάρχουν στο Era Nuts του Ν. Ψυχικού, παρέα με το Κινόα των Ίνκα ...

Ιδιότητες:

Βελτιώνουν τη χοληστερόλη ορού και την υγεία της καρδιάς: Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα, αυξάνουν τα επίπεδα HDL (καλής χοληστερόλης), ενώ μειώνουν την LDL (κακή χοληστερόλη) και τα τριγλυκερίδια..

Βελτιώνουν τα συμπτώματα του διαβήτη: Η πρωτεΐνη, οι φυτικές ίνες και οι σύνθετοι υδατάνθρακες στους σπόρους chia, επιβραδύνουν την πέψη και ρυθμίζουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, με αποτέλεσμα να δημιουργούν αίσθημα πληρότητας για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Βοηθούν την ανάπτυξη και επιδιόρθωση των ιστών: Η λυσίνη που περιέχουν, είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και επιδιόρθωση των ιστών.

Ενισχύουν τα επίπεδα ενέργειας: Τα φυσικά αντιοξειδωτικά των chia, και τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα ενισχύουν επίσης την πνευματική ενέργεια και διάθεση.

Βοηθούν στην απώλεια βάρους: Οι διαλυτές φυτικές ίνες και η πρωτεΐνη, επιβραδύνουν τη διαδικασία της πέψεως. Οι αδιάλυτες ίνες, βοηθούν στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας.

Μειώνουν τις φλεγμονές: Τα υψηλά επίπεδα των απαραίτητων λιπαρών οξέων που περιέχουν, έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα μειώνουν τη δυσκαμψία και τον πόνο.

Το S. hispanica, χρειάζεται καλώς αποστραγγιζόμενα, μέτριας γονιμότητος, ελαφρά ή αμμώδη εδάφη. Οι ανάγκες του σε λίπανση είναι περιορισμένες (σε μερικές περιπτώσεις, 100 kg Αζώτου ανά 10 στρέμματα). 

Λόγω του ότι τα φύλλα του φυτού έχουν εντομοαπωθητικές ιδιότητες, δεν υπάρχουν σοβαροί εχθροί και ενδείκνυται για οικολογική καλλιέργεια. Επειδή είναι ευπαθές στα γνωστά ζιζανιοκτόνα, προτιμάται η μηχανική αντιμετώπιση.

Αντενδείξεις: Να αποφεύγεται η κατανάλωση από άτομα που λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα π.χ. ασπιρίνη και, επί του παρόντος, από υπέρβαρες, εγκυμονούσες και θηλάζουσες γυναίκες.

^{ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ}

Αθανασοπούλου Πόπη  pathan@clickatlife.gr

Cahill, Joseph P. (2003). "Ethnobotany of Chia, Salvia hispanica L. (Lamiaceae)". Economic Botany 57 (4): 604–618.doi:10.1663/0013-0001(2003)

Kintzios, Spiridon E. (2000). Sage: The Genus Salvia. CRC Press. p. 17. ISBN 978-90-5823-005-8.

Mark Griffiths, Editor. Index of Garden Plants. (Portland, Oregon: Timber Press, 2nd American Edition, 1995.) ISBN 0-88192-246-3.

Albergotti, Reed. "The NFL's Top Secret Seed". Wall Street Journal. Retrieved 19 October 2012.

Nieman DC, et al. (2012). "Chia seed supplementation and disease risk factors in overweight women: a metabolomics investigation". J Altern Complement Med 18 (7): 700–8.

Coates, W;  Ayerza, R. (1996). "Production potential of chia in northwestern Argentina". Industrial Crops and Products 5 (3): 229–233.

Cahill, Joseph P. (2005). "Human Selection and Domestication of Chia (Salvia hispanica L.)". Journal of Ethnobiology 25 (2): 155–174.

Phillips, Timothy D., et al. (2011). "Extending the range of an ancient crop, Salvia hispanica L.—a new ω3 source". Genetic Resources and Crop Evolution (Springer).

Κινόα,   η  Ζέα των  Ίνκα

Το κινόα (quinoa = Chenopodium quinoa),  γνωστό από τους προϊστορικούς χρόνους, είναι ετήσιο φυτό της Οικογενείας τωνAmaranthaceae ή Chenopodiaceae  και ανήκει στα ψευδοδημητριακά.    

Κατάγεται από τις πλαγιές των  Άνδεων της Νοτίου Αμερικής, όπου καλλιεργείτο από τους Ίνκα  από το 5.000 π.Χ., από τους Αραουκάνουςτης Αργεντινής και της Χιλής  (οι οποίοι σημειωτέον, ορκίζονται ότι είναι Σπαρτιάτες)  και τους  Ινδιάνους Chibcha της Β. Κολομβίας. Στις περιοχές αυτές, αποτελούσε την κυριότερη καλλιεργούμενη τροφή, πριν φθάσουν οι  «πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι . Συντηρούσε τις στρατιές των Ίνκα που άνετα βάδιζαν επί ημέρες, τρώγοντας μόνο ένα μίγμα κινόα και λίπους. Στην ιατρική των Άνδεων,  χρησιμοποιείτο συνήθως ως κατάπλασμα, για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών.

Το φυτό και ο καρπός του έχαιρε μεγάλης τιμής στην κοινωνία και τη θρησκεία των Ίνκα, αναφέρετο δε ως « φυτό Μητέρα».  Ο Francisco Pizarro (1532 -) και οι επακολουθήσαντες Ισπανοί, που έκαναν «κατάληψη» στο Περού, εκτός από τις ατελείωτες σφαγές και τη δολοφονία  του Αυτοκράτορά τους  Atahualpa , συνέθλιψαν τις παραδόσεις των Ινδιάνων και κατέστρεψαν το αγροτικό σύστημά τους και την καλλιέργεια του κινόα  (National Research Council, 1989).  Οι λόγοι ήσαν το να τους στερήσουν  την (λόγω λυσίνης =  734mg)  πηγή δυνάμεως και ευεξίας  (στο ανάλογο απέβλεπε και η απαγόρευση του ελληνικού Triticum  dicoccum   (Zέα)   στην Ελλάδα το 1924), αλλά και για να υποσκάψουν την θρησκευτική συνείδησή τους  (ηθικός αυτουργός ο τότε Πάπας ).  Αυτό που βοήθησε τους «πολιτισμένους» στο ...έργο τους,  ήταν το ότι τα ευρωπαϊκά είδη σίτου και κριθής, ευδοκίμησαν στα πρώην χωράφια του κινόα. 

Καλλιεργήθηκε στην Γερμανία κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και υπήρξε βασική τροφή των Ιαπώνων κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και χρησιμοποιήθηκε ως τρόφιμο στην Ρωσία, Δανία,  Ελλάδα και βόρειο Ιταλία.

Αφού  ξαναθυμήθηκαν οι Βορειοαμερικανοί  και οι  Ευρωπαίοι  ότι είναι  υγιεινή τροφή, από το 1975,  αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον για το φυτό αφ’ ενός για την θρεπτική και γεωργική αξία του και αφ’ ετέρου από την ανάγκη των κρατών της Ν. Αμερικής να αναπτύξουν την οικονομία τους, περιορίζοντας τις εισαγωγές τους,   Τα τελευταία χρόνια  έγινε διάσημο κυρίως λόγω της απουσίας γλουτένης και της υψηλής περιεκτικότητάς του σε πρωτεΐνη.  

Θρεπτικά στοιχεία ανά 100g:  Θερμίδες:   374 Kcal,  Πρωτεΐνες:   11.49 gr,  Λιπαρά:   4.86 gr. (Ωμέγα 3), Υδρογονάνθρακες:   71.2 gr,  Ασβέστιο:   66 mgr, Σίδηρος:   8.5 mgr,  Βιταμίνη A:  1 gr,  Βιταμίνη C:   1 gr,  Θειαμίνη:   0.24gr,  Ριβοφλαβίνη:   0.23 gr,  Νιασίνη:   1.40 gr.

Η τέφρα του αποτελείται κυρίως (65%) από Κάλιο και Φωσφόρο. Το Ασβέστιο και ο Σίδηρος που περιέχει, είναι κατά πολύ περισσότερα από ότι στο ρύζι, το καλαμπόκι, το σιτάρι ή τη βρώμη.  Τα λιπαρά οξέα του λινολεϊκό και λινολεϊνικό, είναι όμοια με του μακρινού συγγενικού του φυτού, του σπανακιού. 

Το γνήσιο κινόα, όπως και τους «θαυματουργούς» σπόρους chia των Αζτέκων, τα βρίσκω στο «Era Nuts» του Ν. Ψυχικού.

Θεωρείται ως το πιο θρεπτικό είδος σπόρου στον κόσμο και είναι μια υπερτροφή (FAO 2011).  Στην Ελλάδα η καλλιέργεια του κινόα άρχισε σε μικρή έκταση (περί τα 10 στρ.) στην περιοχή της Λαμίας το 2012 και η διάδοσή του συνεχίζεται.

Η χρήση του κινόα  είναι συνήθως ως των σπόρων των σιτηρών, δηλαδή ολόκληροι, αλεσμένοι  για ψήσιμο στον φούρνο διαφόρων εδεσμάτων μαζί με άλευρα σίτου, σε πολύσπορα ψωμιά, σε νιφάδες ή  ποπ - κορν ( Kokitos). Τα φύλλα του μαγειρεύονται ως λαχανικό όπως το σπανάκι.  Μπορούν επίσης να καταναλωθούν ωμά σε σαλάτες, γλυκίσματα και σιρόπι.

Ο αγαπητός φίλος και συνάδελφος  Γιάννης Σπαντιδάκης συμπληρώνει: «Ο φλοιός του σπόρου πολλών ποικιλιών κινόα, περιέχει σαπωνίνες, οι οποίες λειτουργούν ως αντιτροφικές ουσίες  (προστατεύουν τους σπόρους από το να γίνονται τροφή των πουλιών). Απομακρύνονται από τους σπόρους είτε μηχανικώς είτε με καλό πλύσιμο. Στη Ν. Αμερική, ο φλοιός χρησιμεύει ακόμη  ως απορρυπαντικό ρούχων στο πλύσιμο και ως αντισηπτικό για την επούλωση τραυμάτων». 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Gade, D. W. (1999). Nature and culture in the Andes. Madison: University of Wisconsin Press. p. 206.

Masterbroek, H.D.; Limburg, H.; Gilles, T.; Marvin, H. J. (2000). Occurrence of sapogenins in leaves and seeds of quinoa.  New York, NY.:  Journal of the Science of Food and Agriculture. pp. 152–156.

Ruales, J, Nair, B.M. Nutritional quality of the protein in quinoa  seeds. Plant Foods Hum Nutr.

Popenoe, H. (1989). Lost crops of the Incas: little-known plants of the Andes with promise for worldwide cultivation. Washington, D.C.: National Academy Press. p. 149.1992 Jan;42(1):1-11

Vaughn, J. G. & C. A. Geissler (2009). The new Oxford book of food plants. Oxford University Press.

Ρους ο βυρσοδεψικός

Rhus coriaria  (Anacardiaceae)

Το φυτό  

Η ονομασία Rhus προέρχεται από την ελληνική λέξη ῥοῦς. Είναι το φυτό«Ρους ο βυρσοδεψικός» ή «Ρους του Διός». Λέγεται και ρούδι (ρους), σουμάκι (sumac) ή βυρσιά (βύρσα = τομάρι → βυρσοδεψία) και το coriaria(κόριον = δέρμα  ζώου, τομάρι).

Η Οικογένεια  Anacardiaceae (Cashew ή Sumac), περιλαμβάνει πλήθος φυτικών ειδών (κυρίως δένδρα και θάμνους) μεγάλης οικονομικής σημασίας όπως τα:  Anacardium orientale, A. occidentale (ανακάρδιον), Mangiferaindica (μάνγκο), Cotinus spp. (smoke tree), Sclerocarya birrea  (cider tree). Tο γένος Pistacia (που περιλαμβάνει την φιστικιά, τον σχίνο και το μαστιχόδενδρο), μερικές φορές τοποθετείται στην Οικογένεια Pistaciaceae. 

Tο φυτό  Ρους ο βυρσοδεψικός (Rhus coriaria ή Rhus oxycanthoides) φυλλοβόλος θάμνος έως μικρό δένδρο, είναι ιθαγενές της νοτίου Ευρώπης και αυτοφυές σε όλες τις Μεσογειακές  χώρες, κυρίως στην Σικελία, νότιο Ιταλία και σε περιοχές της Μέσης Ανατολής όπως το Ιράν. Προτιμά πετρώδη και ασβεστολιθικά εδάφη.

Το ρούδι ή σουμάκι φυτρώνει στους τόπους που ευδοκιμεί η ελιά, σε λαγκαδιές με ασβεστώδη εδάφη και αναπτύσσεται χωρίς την φροντίδα του ανθρώπου.  Πολλαπλασιάζεται  πολύ  εύκολα με σπόρους, μοσχεύματα και παράρριζα. Οι κλάδοι του είναι εύθραυστοι σε ισχυρούς ανέμους. Χρειάζεται καλώς αποστραγγιζόμενο έδαφος και ηλιοφάνεια. Είναι ευπαθές στον μύκητα Nectria cinnabarina, αλλά πολύ ανθεκτικό στουςArmillaria. Σήμερα στη Σάμο έχει πολύ μεγάλη εξάπλωση και στα πεδινά αλλά και στα ορεινά.

Τα φύλλα, οι ρίζες, ο βλαστός, ο φλοιός, οι καρποί  και ειδικώς οι κηκίδες του (Galla chinensis), έχουν αναγνωρισμένες προληπτικές και θεραπευτικές ιδιότητες, για διάφορες παθήσεις .

 Οι κηκίδες, προκαλούνται από το έντομο (αφίδα) Aphis (Melaphis) chinensis (Hemiptera: Pemphigidae). Από τις κηκίδες, οι οποίες περιέχουν μέχρι και 77% ταννίνη, γίνεται μπλε βαφή, μελάνι, και με μεθανολική απόσταξη, ισχυρό μυκητοκτόνο.

Κατά την κινεζική παραδοσιακή ιατρική, έχουν άριστες αντισηπτικές, αντιδιαρροϊκές, αιμοστατικές  και αντιβακτηριδιακές ιδιότητες, μαλακώνουν τον επίμονο βήχα, εκτονώνουν  την κυκλοφοριακή συμφόρηση, επουλώνουν φλεγμονές, τραύματα, εγκαύματα, σταματούν την αιμορραγία εντέρων και κόλπου και τις νυκτερινές εφιδρώσεις.

Τα φύλλα και ο φλοιός περιέχουν ταννικό οξύ και ανέκαθεν χρησιμοποιούνταν στην βαφική, δίνοντας κόκκινο, κίτρινο, καστανό ή μαύρο χρώμα. Το έλαιο που παράγουν οι σπόροι του, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή κεριών.

Τα φύλλα και οι ρίζες του, βοηθούν την κυκλοφορία του αίματος και είναι καθαρτικές και αποτοξινωτικές.  Ως αφέψημα, χρησιμοποιείται για θεραπεία αιμοπτύσεως, χρόνιας διάρροιας, φλεγμονών, λαρυγγίτιδες, δήγματα φιδιών, στομαχόπονο και τραύματα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως φυσικό αντιοξειδωτικό.  Ο φλοιός, είναι στυπτικός και αντιελμινθικός, ο φλοιός της ρίζας χολαγωγός, οι καρποί του για κολικούς, οι σπόροι για βήχα, δυσεντερία, πυρετό, ίκτερο, ελονοσία και ρευματισμούς.  Ωμοί μαγειρεύονται και αποξηραμένοι, χρησιμοποιούνται ως  μπαχαρικό, Ο Όμηρος αναφέρει:« Οι καρποί τρίβονταν και χρησιμοποιούνταν ως άρτυμα (μπαχαρικό) ».  

Από το φυτό, συνήθως χρησιμοποιούμε μόνο τους καρπούς του. Αποξηραμένοι, αλέθονται μέχρι να γίνουν μια πορφυροκόκκινη σκόνη, αναμιγνύονται με αλάτι  και αποτελούν ένα πολύ δημοφιλές μπαχαρικό (σουμάκι),  αναμιγνυόμενοι δε με ρίγανη, θυμάρι, βασιλικό και άλλα αρωματικά φυτά,  δίνουν το φημισμένο  μείγμα Za'atar. Σε συνδυασμό με ένα ξινό αλεύρι, έχει μεγάλη διάδοση στη Μέση Ανατολή ( Λίβανο, Συρία Αίγυπτο) και το Ιράν.

Χρησιμοποιείται και στην (πρακτική) ιατρική, μια και έχει διουρητική και αντιπυρετική δράση. Καταπραϋνει τους  στομαχικούς πόνους. 

Τα φύλλα και τα κλαδιά του Rhus έχουν αυξημένη ποσότητα σε τανίνη (24%) και χρησιμεύουν  για στερεωτικό και καστανή βαφή των δερμάτων.  Η τανίνη έχει την ιδιότητα να μαλακώνει τα δέρματα. Με τα χρόνια, αυξήθηκε η ζήτηση των δερμάτων και η κατεργασία τους άρχισε να γίνεται με χημικά μέσα. Ο χρόνος επεξεργασίας μίκρυνε και η κατανάλωση αυξήθηκε. Το ρούδι όμως, οι ίνες του οποίου έδιναν δέρματα ακατάλυτα με μεγάλη αντοχή στον χρόνο, σιγά - σιγά ξεχάστηκε...

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Candan, F., Sökmen, Α. (2004)  Effects of  Rhus coriaria L (Anacardiaceae) on lipid peroxidation and free radical scavenging activity. Phytother Res. 2004 Jan; 18(1):84-6.

Kosar, M. (2007) Antioxidant activity and phenolic composition of sumac (Rhus coriaria L.) extracts Food Chemistry Volume 103, Issue 3, 2007, Pages 952–959

Nasar-Abbas, S.M., Kadir Halkman A.  (2004) Antimicrobial effect of water extract of sumac (Rhus coriaria L.) on the growth of some food borne bacteria including pathogens.  International Journal of Food Microbiology ,Volume 97, Issue 1, 1 December, Pages 63–69

Όμηρος, Ιλιάς, Σ 478-608

Sinclair, Ch. G. (1999) International Dictionary of   Food  and Cooking,   Peter Collin Edit. ISBN: 0-948549-8-4: 594 pages

 Zalacain, A. et al. (2003) Optimization of Extraction and Identification of Gallotannins from Sumac Leaves, Biosystems Engineering , Volume 84, Issue 2, , Pages 211–2

Η «άμπελος του θεού των κεραυνών» και ο καρκίνος

Tripterygium wilfordii

 Η «άμπελος του θεού των κεραυνών» και ο καρκίνος

Κ. Θ. Μπουχέλος Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Tο βότανο Tripterygium wilfordii, ή lei gong teng στα Mandarin, raikōtō  στην Ιαπωνική,γνωστό ως Thunder God Vine = « η άμπελος του θεού των κεραυνών» (άμπελος του Διός;), ανήκει στα Celastrales:  Celastraceae .  Είναι  ένας φυλλοβόλος θάμνος, ημιαναρριχώμενος μέχρις ύψους και 12 μ., με καστανόχρωμους, γωνιώδεις, χνουδωτούς βλαστούς.  Τα φύλλα του (5-15 cm Χ 2.5 - 7 cm),  έχουν σχήμα ωοειδές – ελλειπτικό και χρώμα ανοιχτό πράσινο, τα άνθη του είναι μικρά, με 5 πέταλα, υπόλευκα και οι καρποί του καστανοκόκκινοι, με τρία πτερύγια (Tripterygium).

Φύεται μεγάλη ποικιλία εδαφών, αρκεί να έχουν υγρασία, σε σκιερές και μη τοποθεσίες.  Άγνωστον αν υπάρχει στην Ελλάδα και που.

Συλλέγεται κατά το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, για τις ρίζες, τα φύλλα και τα άνθη του.

Το Tripterygium wilfordii, έχει ενσωματωθεί στην κινεζική ιατρική και χρησιμοποιείται αιώνες τώρα, κατά του πυρετού, των οιδημάτων και του άνθρακα, ενώ πιο προσφάτως για την αποκατάσταση, της ρευματοειδούς αρθρίτιδος, χρονίας ηπατίτίδος καινεφρίτιδος, αγκυλωτικής σπονδυλίτιδος και δερματικών παθήσεων.

Tο φυτό, καθώς και τα συγγενή του Trypterigium hypoglaucum και Tripterygium regeli,περιέχει πολλά δραστικά συστατικά, από τα οποία τουλάχιστον 6 αναστέλλουν την ανδρική γονιμότητα. Το κυριότερο από τα συστατικά αυτά είναι η τριπτολίδη(triptolide), γεγονός που την καθιστά πιθανό στόχο ερευνητών φαρμακευτικών εταιρειών οι οποίες ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν ένα από στόματος  χορηγούμενοαντισυλληπτικό χάπι για άνδρες.

 Μεγάλες δόσεις αυτής της χημικής ενώσεως φαίνεται να έχουν κατασταλτική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα, και αναστέλλει την ανάπτυξη και εξάπλωση φλεγμονών.

Μελέτες με αντικείμενο την τριπτολίδη έχουν δείξει ότι έχει αντικαρκινικές ιδιότητες, συμπεριλαμβανομένου  και του κυτταρικού θανάτου καρκινικών κυττάρων, καθιστώντας την χρήσιμη στη θεραπεία μορφών καρκίνου. Η εξεύρεση φαρμακευτικών ουσιών για τη συρρίκνωση ή την αναχαίτιση των όγκων αποτελεί σημαντική πτυχή της θεραπείας καρκινοπαθών, οι όγκοι των οποίων είναι πολύ μεγάλοι, πολυοργανικοί ή διάσπαρτοι -και, ως εκ τούτου, μη εγχειρήσιμοι.

Ένα άλλο συστατικό του φυτού το celastrol (quinone triterpene), βρέθηκε ότι μαζί με τηντριπτολίδη, έχουν τη δυνατότητα να περιορίσουν ή και να εξαφανίσουν όγκους του παγκρέατος σε ποντικούς.  Αυτό δίνει ελπίδες για την ανάπτυξη φαρμάκου και για τους ανθρώπους. 

 Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου για τον Καρκίνο της Μινεσότα ( www.cancer.umn.edu), που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science Translational Medicine και χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας, μετά από θεραπεία 40 ημερών με τριπτολίδη, ακόμη και μετά τη διακοπή της θεραπείας, δεν παρατηρήθηκαν καρκινικοί όγκοι. 

Πέραν του ενδιαφέροντος που παρουσιάζει για τους ερευνητές ογκολόγους, ητριπτολίδη είναι επίσης υποψήφια για χρήση σε φαρμακευτικές ουσίες για τη θεραπεία της πολυκυστικής νόσου των νεφρών. Αυτή η πάθηση αποτελεί συχνό αίτιο νεφρικής ανεπάρκειας ανά τον κόσμο και ανθίσταται σθεναρώς στις θεραπείες. Μελέτες έχουν δείξει ότι η τριπτολίδη ενδέχεται να βρει πεδίο εφαρμογής στη διαχείριση αυτού του συχνού νεφρικού προβλήματος.

 Όπως και με πολλές άλλες ισχυρές ουσίες, όπως η κουρκούμη και το τζίντζερ, που έχουν καταπληκτικές αντικαρκινικές ιδιότητες και που είναι σχεδόν δωρεάν σε σύγκριση με τα ακριβά και επικίνδυνα φάρμακα κατά του ουσίες και βασικό, χωρίς παρενέργειες,  η συμβατική ιατρική θεωρεί ότι είναι ακόμη ενωρίς (!) για να επιβεβαιώσει αυτό που πολλοί στην παραδοσιακή ιατρική έχουν γνωστό από αιώνων. Και, οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες έχουν καταφέρει να αγνοήσουν αυτά τα βότανα όσο το δυνατόν περισσότερο. Στην πραγματικότητα, έχουν ακόμη επινοήσει χιλιάδες μελέτες που να αποδεικνύουν την υποτιθέμενη αξία των φαρμακευτικών προϊόντων που προωθούνται από αυτές ...

Rhodiola rosea το βότανο του 21ου αιώνα

Rhodiola rosea

το βότανο του 21ου αιώνα
K. Θ. Μπουχέλος     Ομότιμος  Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Το φυτό

Ροντιόλα  είναι  η «Ρόδιος  ρίζα»,  στην οποία ο Έλληνας γιατρός και θεραπευτής Διοσκουρίδης, αφιέρωσε πολλές σελίδες για τις θαυματουργές ιδιότητές της.

Κατά τον Απολλώνιο τον Ρόδιο,  « ... η Μήδεια χρησιμοποίησε το βότανο για να κατασκευάσει το φίλτρο που προστάτευσε τον Ιάσωνα στον άθλο που του ανέθεσε να εκτελέσει ο πατέρας της ο Αιήτης. Η Μήδεια επικαλέστηκε την προστάτιδα της, τη θεά Εκάτη κι εκείνη της έδειξε που θα μπορούσε να βρει το βότανο με το οποίο θα έσωζε τον Ιάσωνα. Με την ακατάβλητη ενέργεια του βοτάνου, ο Ιάσονας νίκησε τελικά τους ταύρους και τους στρατιώτες που ξεφύτρωσαν από τα δόντια του δράκου που έσπειρε... ».

Εκφύεται στα μεγάλα ύψη των αρκτικών και ορεινών περιοχών της Ευρώπης και της Ασίας. Δεν έχει καμία βιολογική συγγένεια με την κοινή τριανταφυλλιά, αλλά λόγω του παρόμοιου αρώματός της, έχει χρησιμοποιηθεί ως υποκατάστατο του ροδέλαιου.

Αν και ο Διοσκουρίδης  χρησιμοποίησε πρώτος στην Παγκόσμια ιστορία το φυτό, Σουηδοί ερευνητές θεωρούν ότι και οι Βίκινγκς χρησιμοποιούσαν τακτικά το Rhodiola,  ενώ οι κινέζοι Αυτοκράτορες, έστελναν συχνά αποστολές στη Σιβηρία, για να τους φέρουν το πολύτιμο φυτό! Ιατροί της Μογγολίας την συνιστούσαν για την φυματίωση και τον καρκίνο.

 Οι σοβιετικοί την χρησιμοποίησαν  κατά τον συναγωνισμό τους με τη Δύση, στην Επιστήμη την Ιατρική και την φαρμακοβιομηχανία αλλά και στο Διάστημα και τους Ολυμπιακούς Αγώνες!   Η χρυσή ρίζα του Rhodiola, έχει υπερυψωθεί από τους Ρώσους ερευνητές, καθώς έχει την ικανότητα να αυξάνει την αντίσταση του οργανισμού σε διάφορα είδη στρες (χημικό, βιολογικό και στρες λόγω σωματικής ασκήσεως, της υψοφοβίας κ. ά.).

Χρήσεις  και Ωφέλειες

Από το βότανο χρησιμοποιείται η ρίζα, ενώ το υπόλοιπο φυτό μπορεί να προστεθεί σε σαλάτες.

Το εκχύλισμα από ρίζα Rhodiola, αυξάνει την πνευματική και φυσική απόδοση, Επιδρά θετικά στο νευρικό σύστημα αυξάνοντας την αυτοσυγκέντρωση, τημνήμη, τη δύναμη και την κινητικότητατου ανθρωπίνου σώματος, βελτιώνοντας την πνευματική ικανότητα και κυρίως ενισχύοντας την απόδοση στην εργασία. Μπορεί να βοηθήσει στην οξυγόνωση του εγκεφάλου καθώς και των μυϊκών ιστών, ενισχύοντας καθοριστικά τα επίπεδα ενέργειας. Επίσης, μπορεί να μειώσει τη γενική κόπωση που εμφανίζεται κάτω από περιπτώσεις άγχους.  Ανακουφίζει από το στρες αυξάνοντας τα επίπεδα της σεροτονίνης, της ντοπαμίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου.

Φαίνεται επίσης ότι βελτιώνει την αναλογία λίπους - μυών και αυξάνει τα επίπεδα της αιμοσφαιρίνης και των ερυθροκυττάρων στο αίμα. Επίσης, περιέχει αντικαταθλιπτικούς παράγοντες  και θεωρείται ότι διατηρεί την υγεία της καρδιάς.

Έχει εξαιρετική χρησιμότητα σε περιπτώσεις ατονίας (μειωμένη απόδοση στην εργασία, δυσκολία στον ύπνο, μειωμένη όρεξη, ευερεθιστικότητα, υπέρταση, κεφαλαλγίες και κόπωση).  Οι κυριότερες ιδιότητές της για τηνκαρδιά, τους πνεύμονες και το κεντρικό νευρικό σύστημα, οφείλονται κυρίως στην ικανότητά της να επηρεάζει τα επίπεδα και τη δράση των μονοαμινών και των οπιοειδών πεπτιδίων, καθώς και των β - ενδορφινών.

Η ρίζα του Ροντιόλα, δρα επίσης και ως αντικαταθλιπτικό. Η αντικαταθλιπτική και αγχολυτική δράση τουRhodiola σε σύγκριση με το Hypericum, το Ginkgo biloba και το Panax ginseng είναι πιο ισχυρή και 5 φορές λιγότερο τοξική σε σχέση με το Panax ginseng. Έμφαση δίνεται στο γεγονός ότι το εκχύλισμα της Rhodiolaπαρουσιάζει και αναγεννητικές ιδιότητες, λόγω της δυνατότητάς του να αυξάνει την αποδοτικότητα των ενδοκυττάριων μηχανισμών αποκατάστασης του DNA.

Καθώς αυξάνει την αντίσταση του οργανισμού στις τοξίνες, μπορεί να χρησιμεύσει, σε συνδυασμό με φαρμακευτικά αντικαρκινικά, στην αναχαίτιση αναπτύξεως όγκων κατά 39% και να μειώσει κατά 50% τις μεταστάσεις στα αδενοκαρκινώματα και το ουροποιητικό σύστημα. Η ιδιότητά της να αποκαθιστά την μεταβολική ισορροπία, βοηθά στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος,  αυξάνει τον αριθμό τωνφυσικών «killer cells» στο στομάχι και τον σπλήνα.

Επίσης, εκτός από την ιδιότητά της να προστατεύει τους διαβητικούς και το ήπαρ από τις τοξίνες του περιβάλλοντος, ενεργοποιεί την λιποδιαλυτική διαδικασία για απώλεια βάρους του σώματος, την λειτουργία τουθυρεοειδούς χωρίς να του προκαλεί υπερτροφία, βελτιώνει τη στυτική. λειτουργία, την πρόωρη εκσπερμάτισηστον άνδρα, αλλά κα βελτιώνει την...ακοή !

(Από Saratikov, A.S. 1974  και Kucinskaite et al. 2004).

Αυτά τα ...ελάχιστα...

Στη συνήθως συνιστώμενη δοσολογία (300mg την ημέρα), δεν συνοδεύεται από γνωστές παρενέργειες. Δεν συνιστάται η χρήση Rhodiola κατά τη διάρκεια της κυήσεως ή του θηλασμού και, χωρίς τη συναίνεση ιατρού, να μην χορηγείται σε παιδιά κάτω των 10 ετών. Συμβουλευθείτε τον κατάλληλο επιστήμονα ιατρό ή τον φαρμακοποιό σας.

ΠΕΡΙ ΤΕΡΜΙΤΩΝ

ΠΕΡΙ ΤΕΡΜΙΤΩΝ

 Κωνσταντίνος Θεοδώρου Μπουχέλος

Γεωπόνος – Εντομολόγος, Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών

 Οι τερμίτες είναι μικρόσωμα Ισόπτερα έντομα (3 – 5 χιλιοστά οι άπτερες μορφές και μέχρις 22 χιλιοστά οι πτερωτές) που συγχέονται με τα μυρμήγκια. Όμως έχουν χρώμα ωχρόλευκο (λευκά μυρμήγκια) και άλλες ουσιώδεις διαφορές.

Στη φύση τρέφονται με κυτταρίνη και προϊόντα της, συνήθως με νεκρά φυτικά υλικά κυρίως σε μορφή ξύλου, πεσμένα φύλλα στο έδαφος, ζωική κόπρο και θεωρούνται οι καλύτεροι αποδομητές οργανικών υπολειμμάτων.

Προκαλούν σοβαρές ζημιές σε κατασκευές από ξύλο (κατοικίες, σκάφη) ή με προϊόντα ξύλου όπως χαρτί (βιβλία, χαρτόνι, ταπετσαρίες), καθώς και σε καλλιέργειες και δένδρα.

Ζουν σε αποικίες οι οποίες απαρτίζονται από εκατοντάδες έως εκατομμύρια άτομα και αποτελούν το άριστο παράδειγμα αποκεντρωμένης αυτό-οργανωμένης κοινωνίας. Μαζί με τις μέλισσες, τις σφήκες και τα μυρμήγκια, θεωρούνται ως τα μόνα πραγματικά κοινωνικά (eusocial) έντομα.

Μέσα σε μία αποικία διακρίνονται διάφορες μορφές (κάστες), του ίδιου είδους τερμίτη, με εξειδικευμένες αρμοδιότητες και προορισμό η κάθε μία.

(Όσα περιγράφονται ή απεικονίζονται στη συνέχεια, γίνονται αντιληπτά με τη βοήθεια ενός απλού μεγεθυντικού φακού χειρός)

·       βασίλισσα: ζει περισσότερα από 10 χρόνια. Δημιουργεί την αποικία με την παραγωγή χιλιάδων ωών κάθε χρόνο μέχρι να υπάρξει ικανός αριθμός ατόμων και κυρίως εργατών, για να φροντίζουν την αποικία. Έχει μεγάλο μέγεθος το οποίο οφείλεται στην δυσανάλογα μεγάλη κοιλία της κυρίως στην περίοδο της εγκυμοσύνης. Με τη βοήθεια και των δευτερευουσών βασιλισσών, η αποικία μπορεί να αναπτυχθεί σε εκατομμύρια άτομα.

   ·     βασιληάς: γονιμοποιεί τη βασίλισσα και συμβάλλει στη δημιουργία της αποικίας στον αρχικό σχηματισμό της και συνεχίζει το έργο του σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Το μέγεθός του είναι μεγαλύτερο των επομένων.

·       πτερωτά αναπαραγωγικά: παράγουν τους απογόνους της αποικίας και σμηνουργούν ορισμένες εποχές του έτους. Λέγονται και δευτερεύοντα ήαναπληρωματικά. Το σώμα τους είναι σκουρόχρωμο και οι πτέρυγες γκρίζες.

·       εργάτες: αποτελούν την πλειονότητα των ατόμων της αποικίας. είναι υπεύθυνοι για τη φύλαξη των ωών, την κατασκευή και συντήρηση των στοών, την αναζήτηση τροφής, τη θρέψη και την περιποίηση των υπολοίπων μελών της αποικίας. Το σώμα τους είναι υπόλευκο και μαλακό ενώ είναι συνήθως τυφλοί.

·      οπλίτες: είναι υπεύθυνοι για την άμυνα της αποικίας. Το σώμα τους είναι υπόλευκο, μαλακό, αλλά έχουν κεφαλή πεπλατυσμένη και σκληρή με δύο μεγάλες γνάθους τις οποίες χρησιμοποιεί ως όπλο κατά των εισβολέων της αποικίας.

*Ανάλογα με της ανάγκες που ανακύπτουν στην αποικία, οι τερμίτες έχουν την ικανότητα να αλλάζουν από τη μία μορφή κάστας σε άλλη, όταν ακόμη βρίσκονται σε ατελή στάδια.

Δύο είναι οι κυριότερες κατηγορίες τερμιτών που βρίσκονται και στον ελληνικό χώρο: οι υπόγειοι ή εδάφους και οι τερμίτες ξηρού ξύλου.

Διαφορές στη μορφολογία

Οι υπόγειοι τερμίτες  (πτερωτά αναπαραγωγικά) έχουν μέγεθος μικρότερο από αυτό των τερμιτών ξηρού ξύλου και χρώμα σώματος μαύρο. Οι πτέρυγές τους δεν έχουν τρίχες στην επιφάνεια ενώ στο πρόσθιο περιθώριό τους υπάρχουν δύο κύρια νεύρα και ελάχιστα κάθετα (διασταυρούμενα) νεύρα.

Οι τερμίτες ξηρού ξύλου (πτερωτά αναπαραγωγικά) έχουν μεγαλύτερο μέγεθος από αυτό των υπογείων και χρώμα ανοιχτό καστανό με κίτρινο επιθωράκιο. Οι πτέρυγές τους έχουν γκριζωπό χρώμα και αραιές τρίχες στην επιφάνεια ενώ στο πρόσθιο περιθώριό τους υπάρχουν τρία κύρια νεύρα και πολλά κάθετα (διασταυρούμενα) νεύρα .

Διαφορές στις συνήθειες

·        Οι υπόγειοι τερμίτες

Δημιουργούν πολυπληθείς αποικίες (μέχρι και εκατομμυρίων ατόμων). Οι φωλιές τους βρίσκονται στο χώμα. Κατασκευάζουν χωμάτινους αγωγούς  οι οποίοι τους οδηγούν από το έδαφος στις κατοικίες. Έχουν ανάγκη το νερό, το οποίο λαμβάνουν από το έδαφος, λούκια διαρροές υδραυλικών σωληνώσεων, βόθρους κ. ά. Δεν παράγουν σχηματισμένα περιττώματα.

Μερικά είδη υπόγειων τερμιτών είναι δυνατόν να καταναλώσουν περίπου 7 κιλά ξύλου την εβδομάδα.

Η διαπίστωση της προσβολής γίνεται συνήθως τυχαία, από την παρουσία χωμάτινων αγωγών ή πτερύγων γύρω από τα κτίρια ή την εμφάνιση σμηνουργίας μέσα στην κατοικία συνήθως την άνοιξη λιγότερο το φθινόπωρο και τις Αλκυονίδες ημέρες του χειμώνα.

·         Οι τερμίτες ξηρού ξύλου

Έχουν σχετικώς μικρότερες αποικίες (από εκατοντάδες μέχρι χίλια άτομα).Οι φωλιές τους βρίσκονται πάντα στο ξύλο και δεν τους είναι απαραίτητη η επαφή με το έδαφος. Δεν έχουν απαιτήσεις σε νερό, επιβιώνουν με την υγρασία του ξύλου. Δεν κατασκευάζουν χωμάτινους αγωγούς και παράγουν σχηματισμένα (μικρά σαν άμμος) εξαγωνικά περιττώματα. Η ζημιά που προκαλούν είναι πολύ μικρότερη από εκείνη που προκαλούν οι υπόγειοι.

Η διαπίστωση της προσβολής είναι δυνατόν να γίνει μετά τα 2 χρόνια, με την εμφάνιση των περιττωμάτων τους που αποβάλλονται από ρωγμές, σχισμές ή τρύπες στο ξύλο, τους τοίχους ή την οροφή.

Εφόσον διαπιστωθεί προσβολή από τερμίτες, αφού το γεγονός επιβεβαιωθεί και από ειδικόν, για την αποφυγή λάθους, τα περαιτέρω δύσκολα αναλαμβάνει επιστήμωναπεντομωτής, εξειδικευμένος στους τερμίτες.

ΤΕΡΜΙΤΕΣ  και  ΔΕΝΔΡΑ

Στα προσβεβλημένα δένδρα, για την αναγνώριση μίας τέτοιας προσβολής, εκτός από την, κατά τύχην παρουσία ( λόγω της φωτοφοβίας τους) ζωντανών ή νεκρών τερμιτών και την εποχική ανεύρεση πτερύγων των αναπαραγωγικών, πιο σίγουρη είναι η παρουσία περιττωμάτων τερμιτών «ξηρού ξύλου» οι οποίοι στην Ελλάδα αντιπροσωπεύονται, κυρίως, από το είδος Kalotermes flavicollis που ανήκει στην Οικογένεια Kalotermitidae.

Τα περιττώματά αυτά βρίσκονται σε αρκετά μεγάλες ποσότητες στις κοιλότητες ή σε σχισμές των τερμιτόπληκτων δένδρων, καθώς οι τερμίτες τα σπρώχνουν έξω από τις φωλιές και τις στοές τους  και είναι πολύ χαρακτηριστικά: Μοιάζουν με μικρούς σπόρους και το μήκος τους δεν ξεπερνά το ένα χιλιοστό. Το χρώμα τους ποικίλει από μαύρο ή καστανό μέχρις ανοιχτό κίτρινο. Έχουν σχήμα εξάπλευρο με στρογγυλεμένα άκρα, με 6 επίπεδες ή ελαφρώς κοίλες πλευρές και τις ακμές μεταξύ των 6 επιφανειών, πιο ανοιχτόχρωμες .

Το εσωτερικό των κορμών ή και κλάδων, στα προσβεβλημένα δένδρα, παρουσιάζει επίσης χαρακτηριστική εικόνα με το ξύλο να εμφανίζεται καθέτως « ξεσκισμένο ».Τυχόν κυκλικές ή ελλειψοειδείς τρύπες (οπές εξόδου προνυμφών) είναι έργο άλλων ξυλοφάγων εντόμων (σαράκια).Οι τερμίτες « ξηρού ξύλου» προσβάλλουν, συνήθως, ξύλα με χαμηλή περιεκτικότατα σε υγρασία. Για να προσεγγίσουν τις κατοικίες, δεν είναι απαραίτητο να ορύξουν στο έδαφος, αλλά «κτίζουν» στοές στην επιφάνεια του εδάφους, συνήθως όμως χρησιμοποιούν τις ρίζες των δένδρων. Έτσι, μπορoύν να αποφεύγουν χημικούς φραγμούς που τυχόν εφαρμόζονται στο έδαφος, αλλά εντοπίζονται σχετικώς ευκολότερα (direct nest treatment).

Στις προσβεβλημένες κατοικίες, με λίγη προσοχή, είναι δυνατόν να διακρίνει κανείς τα ίδια χαρακτηριστικά περιττώματα έξω από τυχαίες ρωγμές ξύλινων επιφανειών, καθώς είναι γνωστό ότι οι τερμιτικές προσβολές δεν εμφανίζουν τρύπες (οπές εξόδου ή πριονίδι). Σημειωτέον ότι οι «υπόγειοι τερμίτες» δεν παράγουν σχηματισμένα περιττώματα αλλά υδαρή  με τα οποία, μαζί με τεμαχίδια ξύλου και χώμα, κατασκευάζουν τους «χωμάτινους αγωγούς» μέσω των οποίων κυκλοφορούν, πιστοί στον κρυπτικό και εδαφόβιον τρόπο ζωής τους.

Στο πρώτο σχετικό  άρθρο αναλύεται λεπτομερώς η ανησυχητική συχνότητα του προβλήματος που δημιουργείται από τα τερμιτόπληκτα δένδρα, για την ύπαρξή τους, την ασφάλεια των διερχομένων και της περιουσίας τους, αλλά κυρίως για τις κατοικίες που γειτνιάζουν με τέτοια δένδρα (σε αυλές και δενδροστοιχίες), και προτείνεται πρωτοποριακή μέθοδος για την προστασία δένδρων και κατοικιών. Στο  ίδιο άρθρο, εφιστάται η προσοχή των κατά τόπους Τοπικών Αρχών που έχουν υπό την ευθύνη τους δενδροστοιχίες και πάρκα ή και αιωνόβια ιστορικά δένδρα, για συχνόν έλεγχο, πρόληψη και θεραπεία (αν όχι και ίαση) του επικίνδυνου αυτού φαινομένου.

Για τις προσβολές και σε είδη ευκαλύπτου, περισσότερες πληροφορίες για το πρόβλημα, με πολλές εικόνες, βρίσκονται στα τεύχη  5/2010, 8/2010 και 2/2011 του περιοδικού «Γεωργία – Κτηνοτροφία» και στο βιβλίο του γράφοντος  « Ξυλοφάγα Έντομα Κατοικιών ». Εκδόσεις Αγροτύπος.

ΨΕΙΡΕΣ (Anoplura: Pediculidae)

ΨΕΙΡΕΣ (Anoplura: Pediculidae)

 Κωνσταντίνος Θ. Μπουχέλος Ομότιμος Καθηγητής

Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών ctbuchelos@yahoo.gr

Είναι μικροσκοπικά Αρθρόποδα Έντομα που τρέφονται με ανθρώπινο αίμα. Η προσβολή από ψείρεςλέγεται φθειρίασις (pediculosis).

Προκαλούν ερεθισμό και εκζέματα.

Μεταδίδουν εξανθηματικόν τύφο, υπόστροφον πυρετό, σπανίως τύφο κ.ά.

Βιολογικά χαρακτηριστικά

Επιμονή στην απομύζηση αίματος. Ευρύτατη γεωγραφική διασπορά. Πολύ σκληρό και ανθεκτικό σώμα.

Απουσία φυσικών εχθρών. Πολλούς ξενιστές. Μακροβιότητα (ζουν μέχρι 14 χρόνια).

Μεγάλη αναπαραγωγική ικανότητα (γεννούν μέχρι 18000 ωά ), ακόμη και με παρθενογένεση.

Μυζούν αίμα σε όλα τα στάδιά τους. Αντέχουν στην έλλειψη τροφής (μέχρι 7 έτη).

Κ Υ Ρ Ι Ω Τ Ε Ρ Α Ε Ι Δ Η

Pediculus humanus corporis (σώματος ανθρώπου),

P. humanus capitis (κεφαλής),

Phthirus pubis (εφηβαίου)

Είναι μικροσκοπικά άπτερα έντομα με έξι πόδια, με τα οποία προσκολλώνται στα μαλλιά. Ζουν μόνο στα ανθρώπινα μαλλιά. στις πιο θερμές περιοχές (πίσω από τα αυτιά ή στον αυχένα).

Τα τέλεια (ψείρες) είναι διαφανείς. Αυτό καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό τους στα μαλλιά. Αφού τραφούν, αποκτούν ένα καστανοκοκκινωπό χρώμα. Έχουν μήκος 3-4 χιλιοστά (όσο το μήκος ενός σπόρου σησαμιού). Τα θηλυκά έχουν μεγαλύτερο μέγεθος. Ζουν 2 έως 3 μήνες. Κατά το διάστημα αυτό οι θηλυκές γεννούν 200 με 300 αυγά. Δεν μπορούν να επιβιώσουν παραπάνω από 2 με 3 ημέρες χωρίς τριχωτό κεφαλής.

Οι κόνιδες δεν είναι ψείρες, αλλά τα άδεια κελύφη των νυμφών που εκκολάφθηκαν ή τα αυγά που δεν έχουν εκκολαφθεί. Εναποθέτουν έως και 10 ωά την ημέρα, που μοιάζουν με πιτυρίδα και προσκολλώνται στο δέρμα του τριχωτού της κεφαλής, στη ρίζα της τρίχας. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να απομακρυνθούν. Εκκολάπτονται μετά από 8 με 10 ημέρες. Οι νέες ψείρες ονομάζονται νύμφες. Μετά από 10 με 12 ημέρες, οι νύμφες γίνονται ώριμες ψείρες, έτοιμες να γεννήσουν.

Πιο συχνά παρατηρούνται στα παιδιά του δημοτικού. Είναι δε περίεργο αλλά εξηγήσιμο, το γεγονός ότι παιδιά που λούζονται συχνότατα, προσβάλλονται ευκολότερα από τα άλλα. Με το συχνό λούσιμο, ανοίγουν οι πόροι του δέρματος της κεφαλής, με αποτέλεσμα να ελευθερώνονται οι φερομόνες που ελκύουν τις ψείρες. Επειδή δε κάθε άτομο, διαθέτει τις δικές του φερομόνες σε ποιότητα και ποσότητα, είναι σοφότατο το λεγόμενο επί του προκειμένου: « Τόχει η κούτρα του να κατεβάζει ψείρες »!

Έχουν μεγάλη μεταδοτικότητα με κύριο σύμπτωμα τη φαγούρα στο κεφάλι. Με γυμνό μάτι μπορούμε να δούμε τις κόνιδες κολλημένες στις τρίχες.

Η φθειρίαση μπορεί να προκαλέσει αλλεργία. Το ξύσιμο στο κεφάλι μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό και τραυματισμό του δέρματος. Οι ψείρες δεν φεύγουν μόνες τους. Σε σπάνιες περιπτώσεις βρίσκονται στο τριχωτό του εφηβαίου και στις τρίχες της μασχάλης.

Η απεντόμωση (όχι απολύμανση) στα σχολεία, δεν είναι αποτελεσματική επειδή τα τέλεια επιβιώνουν.

Το ξύδι, διευκολύνει την αποκόλληση της κόνιδας από την τρίχα.

Πρόληψη: Λούσιμο με σαμπουάν από αιθέρια έλαια κιτρονέλλα, γεράνι, δενδρολίβανο, λεβάντα, θυμάρι, καρύδα, neem (είδος μελιάς) κ. ά. Συχνό πλύσιμο ενδυμάτων και κλινοσκεπασμάτων.

Θεραπεία: Σκόνη μαλαθείο , η περμεθρίνη (κυκλοφορεί σε κρέμα και σε συνδυασμό με μαλαθείο σε σπρέι) και d-Phenothrin (λοσιόν και σαμπουάν) .

Κ.Μ.

Το κείμενο έχει αναρτηθεί στα παρακάτω

 link :http://greenmiteclean.gr/imgarticle/%CF%88%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B5%CF%83-anoplura-pediculidae

Σπόροι, τερμίτες και ...παρερμηνείες

Κωνσταντίνος Θ. Μπουχέλος

Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνώνctbuchelos@yahoo.gr

Η παρουσία των τερμιτών στον ελληνικό χώρο και η σοβαρότητα των προσβολών τους που φαίνεται σαν να κρατιόνταν μυστική από το ευρύ κοινό (όπως και η χρεωκοπία της χώρας), κοινοποιήθηκαν επιτέλους με τα σχετικά άρθρα του γράφοντος στο περιοδικό «Γεωργία και Κτηνοτροφία» και το βιβλίο «Ξυλοφάγα Έντομα Κατοικιών» από το 2008 μέχρι τώρα. Τα είδη που υπάρχουν στην Ελλάδα είναι παρόντα δεκάδες τουλάχιστον χιλιετίες, όπως αποκαλύπτουν τα απολιθώματα.

Δεν είναι λοιπόν θέμα «κλιματικής αλλαγής» (όπως κακώς αναφέρουν μερικοί) και οι «πληθυσμιακές εξάρσεις» τους, δεν έχουν σχέση με καμία «υπερθέρμανση του πλανήτη». Απλώς, οι τερμίτες δεν ...φαίνονται και η άγνοια του σοβαρότατου αυτού γεγονότος οφείλεται σε έλλειψη παρατηρητικότητας και «κοινού νου».

Η δικαιολογία είναι ότι οι τερμίτες, ακολουθούν κρυπτικόν τρόπο ζωής. Ζουν, αναπτύσσονται και δρουν κάτω από το έδαφος και μέσα στα προσβεβλημένα υλικά, αφήνοντας άθικτο το εξωτερικό στρώμα του ξύλου ή το χρώμα του. Δεν παρατηρούνται οπές εξόδου και συσσώρευση πριονιδιούόπως στα σαράκια (Coleoptera). Έτσι η καταστροφή δεν γίνεται αντιληπτή η δε αποκάλυψη του «δράματος» γίνεται κατά τύχην μετά από πολλά χρόνια. Η διαπίστωση της παρουσίας τους γίνεται συνήθως τυχαία, από την παρουσία χωμάτινων αγωγών ή πτερύγων γύρω από τα κτίρια.

Το επίκαιρο του θέματος:

Από τον μήνα Σεπτέμβριο, αρχίζει η μια από τις δύο κύριες σμηνουργίες των τερμιτών στην Ελλάδα. Η άλλη είναι την άνοιξη και σποραδικά, μερικές φορές, κατά τις Αλκυονίδες ημέρες του ήπιου χειμώνα μας. Η σμηνουργία συνήθως συμπίπτει και με περιόδους βροχοπτώσεων.

Τα πτερωτά αναπαραγωγικά (σεξουαλικώς ώριμα άρρενα και θήλεα) είναι τα άτομα που παράγουν όλους τους απογόνους μιάς αποικίας τερμιτών και παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στην εξάπλωση και την ίδρυση νέων αποικιών. Αμέσως μετά την προσγείωσή τους, επειδή επιδίδονται σε περιπτύξεις για αναπαραγωγή (κατά το sex βγάζουμε τα ...περιττά), οι πτερωτοί τερμίτες αποβάλλουν τις πτέρυγές τους, αποκόπτοντάς τες. Οι κομμένες πτέρυγες που συγκεντρώνονται στα σημεία προσγειώσεως του σμήνους, αποτελούν χρήσιμη ένδειξη παρουσίας τερμιτών (Εικόνα 1).

Σπόροι  φυτών

Ο φυτικός κόσμος, για την μεταφορά του σπόρου από το μητρικό φυτό στο σημείο που θα φυτρώσει το νέο φυτό και το οποίο μπορεί να είναι και χιλιόμετρα μακριά, έχουν αναπτύξει μηχανισμούς για τη διασφάλισή της. 

Έτσι, οι σπόροι διασπείρονται είτε χάρη στο ίδιο το μητρικό φυτό (βαλλιστική), είτε με τον αέρα, το νερό ή τα ζώα.  Πολλοί σπόροι φέρουν πτερύγια, τριχίδια ή έχουν μικρό βάρος ώστε να διευκολύνεται η διασπορά με τον αέρα (Εικ. 2 και 3), φέρουν άγκιστρα ή ο καρπός ο οποίος τους περιβάλλει να χρησιμεύει ως τροφή για τα ζώα, ώστε να εξασφαλίζεται η διασπορά από αυτά, ή επιπλέουν ώστε να είναι δυνατή η μεταφορά τους μέσω του νερού κ.ά.

Αρκετά φυτά, κυρίως Papilionaceae(Pterocarpus) ή Aceraceae (σφένδαμος) , έχουν σπόρους με χαρακτηριστικά πτερύγια (Εικόνες 4,5,6), που δικαιολογημένα συγχέονται με τις πτέρυγες των τερμιτών. Αυτό τουλάχιστον δείχνει η αρκετά συχνή προσκόμιση για  πιστοποίηση τέτοιων δειγμάτων.

Για την αποφυγή παρερμηνειών, χρειάζεται συνεπώς εξέταση με μεγεθυντικό φακό, επίσκεψη σχετικών άρθρων με εικόνες (βλ. «Τεχνικό Εγχειρίδιο» του γράφοντος) ή  επιβεβαίωση ειδικού.

                                                                                                                              Κ. Μ.